صور خيال و تصويرسازي جزو جداييناپذير شعر است و اگر آن را از شعر بگيرند، هستي را از او گرفتهاند؛ از اين رو است كه شعر را «كلام مخيل» گفتهاند. ميتوان گفت، صور خيال مهمترين ابزار دست شاعران براي آفرينش آثار ادبي است. فردوسي به مانند ديگر سرايندگان، در سرودن شاهنامه به خوبي از اين ابزار بهره برده، اما با توجه به ماهيت حماسي شاهنامه، در آفرينش اين تصاوير هنري ابزار ديگري به نام ابزارهاي رزمي يا همان سلاحهاي ميدان جنگ، در اختيار دارد، به گونهاي كه در سراسر شاهنامه، چه آن جا كه ميدانهاي نبرد را توصيف ميكند، چه زماني كه به غنا روي آورده، شجاعت و دلاوري را با عشق و دلدادگي در هم ميآميزد؛ با زبردستي و زيبايي از اين دو ابزار بهره ميبرد. جنگ و ابزارهاي آن حتي بر فرو رفتن و برآمدن خورشيد نيز سايه ميافكند و تصويرهايي كه فردوسي از صبح و شام ميسازد، بيشتر رنگ حماسي دارد. پيوند اين دو ابزار افزون بر زيباييهايي كه ذكر شد، سبب ساخت سلاحهاي مجازي در شاهنامه نيز شده است. فردوسي «نهنگ» را به جاي «شمشير» و «اژدها» را به جاي «نيزه» نشانده تا هم از تكرار نام سلاحها بكاهد و هم بر زيبايي و رونق كلام خود بيفزايد. در اين نوشتار اين گونه سلاحهاي مجازي در شاهنامه بررسي ميشود.
ویژگی اصلی این پژوهش، کنکاش باستانشناسانه و روانشناسانه دربارهی شخصیتها و فضای اجتماعی و سیاسی داستانهای "شاهنامه" است. به باور نگارنده: "شاهنامه دارای دو بخش است که به طور کامل با هم تفاوت دارند. ویژگیهای ساختی، زبان شناسی، جهانبینی و مانند اینها در هر دو بخش چنان ناهماهنگ و ناهمخوانند که میتوان گفت دارای دو اندیشه، دو استعداد، و دو پسند جداگانه و نایکدستاند. برای نمونه در یک بخش سستی و ناپایداری جهان، بنیان جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی نویسنده را میسازد؛ ..... بر این اساس میتوان شاهنامه را بر دو بخش جداگانه بخشبندی کرد بخش نخست از آغاز شاهنامه تا پایان شاهنشاهی (= امپراتوری) کیخسرو به همراه داستان رستم و اسفندیار است که شاهنامهی اصلی نامیده میشود و بخش دوم از آغاز پادشاهی لهراسب تا پایان شاهنامه (بدون داستان رستم و اسفندیار) است که آن را شاهنامه افزوده نام نهادهایم. شاهنامهی افزوده نوشتهی فردوسی است؛ اما شاهنامهی اصلی نویسندهی دیگری دارد که باید برای یافتن نامش در تاریخ و تاریخ ادبیات کاوش کرد. کتابی که پیش رو دارید کوشیده تا این نظر را که کل شاهنامه نوشتهی یک تن نیست به اثبات برساند".
شاهنامه فردوسی بزرگترین منظومه حماسی و تاریخی ایران و در شمار عظیمترین و زیباترین آثار حماسی ملل عالم است. از شاهنامه افزون بر نسخ خطی گرانبها، چاپهای مختلفی در دست است. این نسخه با حروف متناسب، تصاویر متعدد با فهرست کامل مندرجات و فرهنگ لغات و مزایای دیگر مهیا شده است. در آغاز کتاب نیز مقدمه طبع معروف امیر بهادر در شرح احوال فردوسی که محتوی مقدمه بایسنقری مشهور به مقدمه جدید شاهنامه است و هجونامه معروف فردوسی درباره سلطان محمود و تاریخ و ترجمه سلطان محمود سبکتکین آورده شده است.
زبان مهمترین ابزار بیان دریافتهای انسان است و برای رسیدن به جهان اندیشه انسان ـ جز در موارد بسیار استثنایی ـ غیر از زبان راهی وجود ندارد، اما با این حال، گاهی دریافتهای انسان آن چنان گسترده و پیچیده میشود که زبان از حمل آنها در میماند و نمیتواند آنها را به بیان درآورد. در این صورت، زبان که راهی برای رهایی اندیشههای انسان از زندان ذهن اوست، خود به زندان دیگری بدل میشود که اندیشههای آدمی در آن به بند میافتد و انسان ناگزیر میشود برای رهایی از زندان زبان به گریزگاههای گوناگونی روی آورد. یکی از این گریزگاهها ادبیات است. شاعر یا نویسنده در گریز از دریافتهای خود کمک میگیرد که زبان در بیان آنها نمیتواند او را یاری کند؛ به عبارت دیگر، ادبیات با استفاده از روشهای گوناگونی که در علوم ادبی بررسی میشوند، با دخل و تصرف در زبان دیوارهای ستبر این زندان را فرو میریزد و زبان را شایسته بیان فعالیتهای عالی ذهن میسازد. ادبیات تصرف خود را از کوچکترین عضو خانواده زبان یعنی واکها (صامتها و مصوتها) آغاز میکند و دامنه این تصرف را تا کل یک اثر گسترش میبخشد.