شاهنامه حكيم توس، دايرهالمعارف بزرگي است كه فرهنگ و تاريخ كهن ايران زمين را در بردارد. يكي از هزاران مفاهيم ارزشمند معنوي كه در اين اقيانوس فراخ گستر و ژرف عمق به زيبايي و شيوايي موج ميزند، نيايش پروردگار يگانه است. بازتاب گسترده اين كردار معنوي در شاهنامه نشان از آن دارد كه نيايش همچون خداجويي، از نخستين روزگاران شكلگيري تمدن بشري كرداري پسنديده و همراه با باور و اعتقاد در فرهنگ مردم ايران زمين بوده است. با تاملي در شاهنامه به روشني دريافت ميشود كه نيايش يكي از مستحكمترين پناهگاههاي خداجويان، خردمندان، پهلوانان و پادشاهان و وسيله مقابله با جادوگريها و بدانديشيها و ترفندهاي دشمن است. نيايشهاي شاهنامه به گونهاي درس خداشناسي ميدهند و اغلب براي طلب نيازهاي عمومي و منافع ملي و رستگاري معنوي به كار ميروند نه براي منافع شخصي. اين كردار معنوي، آدمي را به منبع اصلي قدرت وصل ميكند و نياز او را هر چند كه انساني تمام عيار چون رستم باشد و يا پادشاهي آرماني، قدرتمند و با خرد و هنر چون كي خسرو، نشان ميدهد. در اين پژوهش نيايشهاي شاهنامه از جنبههاي گوناگون همچون: نوع خواستهها در نيايش، نيايشگران به تفكيك شخصيتها و .... بررسي ميشود.
ویژگی اصلی این پژوهش، کنکاش باستانشناسانه و روانشناسانه دربارهی شخصیتها و فضای اجتماعی و سیاسی داستانهای "شاهنامه" است. به باور نگارنده: "شاهنامه دارای دو بخش است که به طور کامل با هم تفاوت دارند. ویژگیهای ساختی، زبان شناسی، جهانبینی و مانند اینها در هر دو بخش چنان ناهماهنگ و ناهمخوانند که میتوان گفت دارای دو اندیشه، دو استعداد، و دو پسند جداگانه و نایکدستاند. برای نمونه در یک بخش سستی و ناپایداری جهان، بنیان جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی نویسنده را میسازد؛ ..... بر این اساس میتوان شاهنامه را بر دو بخش جداگانه بخشبندی کرد بخش نخست از آغاز شاهنامه تا پایان شاهنشاهی (= امپراتوری) کیخسرو به همراه داستان رستم و اسفندیار است که شاهنامهی اصلی نامیده میشود و بخش دوم از آغاز پادشاهی لهراسب تا پایان شاهنامه (بدون داستان رستم و اسفندیار) است که آن را شاهنامه افزوده نام نهادهایم. شاهنامهی افزوده نوشتهی فردوسی است؛ اما شاهنامهی اصلی نویسندهی دیگری دارد که باید برای یافتن نامش در تاریخ و تاریخ ادبیات کاوش کرد. کتابی که پیش رو دارید کوشیده تا این نظر را که کل شاهنامه نوشتهی یک تن نیست به اثبات برساند".
تألیف حسن میر ئی، در ۱۳۴۹ش، کتابی به فارسی، دربارۀ انواع ورزش ها در ایران باستان و ورزش باستانی پس از اسلام. در این کتاب موضوعاتی چون پیدایش ورزش در ایران باستان، اهمیت پرورش بدن در ایران باستان، تربیت روح قهرمانی در شاهنامه، آلات جنگی ایران باستان، مفهوم حقیقی تربیت بدنی در دورۀ هخامنشی، شنا، اسب سواری، چوگان، شکار، تیراندازی، کشتی، ورزش باستانی بعد از اسلام، عیاران، شاطران، زورخانه، پهلوانان قدیمی و معاصر ایران، ورزش در زمان صفویه و قاجاریه بررسی شده است.
لازمه شناخت نمادهای شاهنامه، شناخت بستر و نحوه آفرینش و پیدایش نماد، اسطوره و حماسه است. نماد با ضمیرخودآگاه و ناخودآگاه روان آدمی در ارتباط است و سازنده زبان اساطیر، افسانهها و حماسههاست و زبان آثار اسطورهای و حماسی نمادین است. مسأله اصلی در اساطیر ایرانی، سرشت دوگانه خلقت است و در جریانگذر از اسطوره به حماسه، نبرد دو نیروی نیک و بد در جنبههای مختلف هستی نمایان میشود و برخی از شخصیتها که بیش از سایر عناصر، بیانگر مفاهیم رمزی و نمادین هستند، نماد تحول ایزدان به شاهان میباشند و در برابرآنان پادشاهان اهریمنی که نماد خشکسالی(اَپوش)اند، قرار دارند. از دیگر عناصر نمادین که در این پژوهش به آنها پرداخته شده است: شخصیتهای نمادین، موجودات موهوم اساطیری، خوابهای نمادینِ شاهان و قهرمانان، نمادینگی آب و آتش و فرّه میباشد. و شخصیتهای نمادین؛ بویژه پادشاهان مثل سایر عناصر، واجد ارزش نمادین هستند و بخشی از عناصر سازنده نمادهای اساطیری را در شاهنامه تشکیل میدهند و به عنوان محوریترین بنمایههای شخصیت اعتبارشان به میزان بهرهمندی آنها از"فره ایزدی" است. شاهانی چون افراسیاب و ضحّاک به دلیل عدم بهرهمندی از آن در شمار بد نامترین شاهان و فریدون و کیخسرو به دلیل بهرهمندی مستمر از آن در رأس خوشنامترین شاهانند. این تحقیق، به روش توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانهای نگارش شده است.
بوستان و گلستان سعدي يک دوره کامل از حکمت عملي و سرشار از سفارشهاي تعليمي در زمينههاي گوناگون و از جمله اقتصاد است. سعدي نظرات متعددي در زمينه معيشت، کار و قناعت و ديگر مسائل مادي و اقتصادي زندگي دارد که بررسي اين نظرات و به کارگيري آنها در زندگي، ميتواند راهگشاي بسياري از مسائل اقتصادي روز جامعه باشد. بنابراين در اين مقاله نگارندگان ميکوشند با استخراج ابيات و حکايات مربوط به مسائل اقتصادي از بوستان و گلستان سعدي مجموعه اي از سفارشهاي اقتصادي وي به دست دهند، سپس با بررسي سفارشهاي اقتصادي او اين نکته را روشن سازند که سعدي شاعري ميانهرو و به قناعت در زندگي بسيار پايبند بوده است. از نظر او بسياري از مشکلات اقتصادي جامعه با احسان و بخشش صاحبان ثروت از بين خواهد رفت و در اين صورت جامعهاي آرماني به وجود خواهد آمد که در آن خبري از فقر، بيکاري، اختلاف طبقاتي و ديگر مشکلات اقتصادي نخواهد بود.