حافظ یکی از ارکان شعر فارسی و محبوبترین شاعر در میان فارسیزبانان است و دیوان وی پر خوانندهترین دیوان شعری و تجلی گاه فرهنگ و تمدن قوم ایرانی است. درباره زندگی و شعر حافظ، کتب و مقالات فراوانی نوشته شده و محققان و نویسندگان هر یک از زاویهای مخصوص، شعر او را مورد نقد و بررسی قرار دادهاند، آنچه از دیوان وی بر میآید این است که وی با بیشتر علوم عقلی و نقلی، کلام، تفسیر، حکمت، فقه، عرفان، موسیقی و نجوم آشنایی کامل داشته است. در مورد هر کدام از این موضوعات و مضامین و تأثیر هر کدام از این علوم بر شعر حافظ، مقالات و پژوهشهای گوناگونی صورت گرفته است. یکی از موضوعات جذاب و جدید، میزان آگاهی حافظ از طبابت و علم پزشکی است. در جای جای دیوان این شاعر میتوان تجلی میزان اطلاعات وی را از موضوعات علم پژشکی مشاهده کرد. اما یک غزل در دیوان این شاعر مشهود است که از لحاظ کاربرد کلمات و تعبیرات و مفاهیم علم پزشکی جلوه خاص دارد که در این مقاله سعی شده است به بررسی و شرح این غزل پرداخته شود.
کتاب فرهنگ پزشکی دورلند – به طور کامل به روز شده ، این مرجع کاربر پسند ، بیش از یک قرن توسط پرسنل مراقبت های بهداشتی در هر سطح حرفه ای قابل اعتماد است ، به شما اجازه می دهد تا در استفاده فعلی از معانی و اصطلاحات پزشکی استفاده کنید. با استفاده از ۳۲ نسخه از فرهنگ لغت جامع و بسیار مورد احترام Dorlands Illustrated فرهنگ لغت جامع پزشکی ، بسیار محترمانه ، آخرین جدیدترین اصطلاحات موجود در زمینه پزشکی در حال تحول امروز را بفهمید و بدرستی استفاده کنید. با تکیه بر جامع ترین و بسیار محترم فرهنگ لغت پزشکی ، درک خود را از تمام اصطلاحات پزشکی فعلی در حوزه خود بهبود بخشید ، و بیش از ۱۲۰،۰۰۰ مدخل تعریف شده و ۱۵۰۰ تصویر واضح را برای شما به ارمغان بیاورد. شامل واژه ها، اصطلاحات و اختصارات پزشکی، روانپزشکی، دامپزشکی، داروسازی، بیولوژی، ژنتیک، بیوشیمی، بیوفیزیک، فارماکولوژی، فیزیک، شیمی، جداول (سرخرگها، سیاهرگها، استخوانها، عناصر، عضلات، اعصاب) شکلها و سایر لغاتی که به نوعی به رشته پزشکی ارتباط پیدا می کند.
کتاب فرهنگ پزشکی دورلند – به طور کامل به روز شده ، این مرجع کاربر پسند ، بیش از یک قرن توسط پرسنل مراقبت های بهداشتی در هر سطح حرفه ای قابل اعتماد است ، به شما اجازه می دهد تا در استفاده فعلی از معانی و اصطلاحات پزشکی استفاده کنید. با استفاده از ۳۲ نسخه از فرهنگ لغت جامع و بسیار مورد احترام Dorlands Illustrated فرهنگ لغت جامع پزشکی ، بسیار محترمانه ، آخرین جدیدترین اصطلاحات موجود در زمینه پزشکی در حال تحول امروز را بفهمید و بدرستی استفاده کنید. با تکیه بر جامع ترین و بسیار محترم فرهنگ لغت پزشکی ، درک خود را از تمام اصطلاحات پزشکی فعلی در حوزه خود بهبود بخشید ، و بیش از ۱۲۰،۰۰۰ مدخل تعریف شده و ۱۵۰۰ تصویر واضح را برای شما به ارمغان بیاورد. شامل واژه ها، اصطلاحات و اختصارات پزشکی، روانپزشکی، دامپزشکی، داروسازی، بیولوژی، ژنتیک، بیوشیمی، بیوفیزیک، فارماکولوژی، فیزیک، شیمی، جداول (سرخرگها، سیاهرگها، استخوانها، عناصر، عضلات، اعصاب) شکلها و سایر لغاتی که به نوعی به رشته پزشکی ارتباط پیدا می کند.
رشيدالدين وطواط يکي از دانشمندان بزرگ قرن ششم هجري و از ادبا و دانشمندان مشهور بلاغت در زبان عربي و فارسي است. تنها تصحيحي که از ديوان اين شاعر صورت پذيرفته، تصحيح مرحوم سعيد نفيسي است که در آذرماه 1339 هجري در تهران به زيور چاپ آراسته شد. به دليل متاخر بودن نسخ در دسترس مصحح و عدم دسترسي به نسخههاي قديمتر، بسياري از ابيات اين ديوان، به ويژه ابيات عربي، با تحريفات و تصحيفات ضبط گرديده است. نگارنده اين سطور با در دست داشتن قديمترين نسخه موجود، مکتوب به سال 699 هجري قمري، ابيات عربي تحريف شده فراواني از ديوان اين شاعر را تصحيح کرده که در اين نوشتار برخي از آنها ارایه گرديده است.
یکی از نسخههایی که مینوی و محقق در تصحیح دیوان ناصر خسرو از آن بهره بردهاند، نسخه مکتوب به سالهای 712 تا 714 هجری، محفوظ در کتابخانه ایندیا آفیس (دیوان هند) بوده است، که متأسفانه برخی از صفحات آن کاستیهایی دارد و بیتهایی از آن به علت محو و سیاه شدگی ناخواناست. از اینرو، نسخه چاپی یاد شده در بردارنده ابیاتی مبهم، ناقص و مشکوک است. در این میان، در فاصله سالهای 1039-1041 هجری نسخهای به خط صدرالدین محمّد معمار اصفهانی از روی نسخه پیشین استنساخ شده که همه ابیات آن کاملاً واضح و خواناست؛ اما ظاهراً این نسخه در اختیار مصحّحان نبوده است. به همین جهت، نگارنده در این نوشتار کوشیده است، براساس نسخه یاد شده، برخی از کاستیها و دشواریهای بیتها، واژههای مبهم و ناخوانای دیوان چاپ شده را برطرف سازد.