کتاب حاضر که به شیوه چاپ سنگی و به خط نستعلیق در سال 1277 هجری در کلکته به چاپ رسیده است با استناد به صفحه عنوان آن توسط مولوی دراست و در احیای طریق مثنوی مولوی معنوی تصنیف گردیده و توسط استاد و مرشد ایشان یعنی مولانا حافظ محمد جمال الدین صاحب تصحیح گشته است. برخی از عناوین اشعار این مثنوی عبارتند از: در مدح محبت و عشق حقیقی، خطاب به عشق، در بیان ظهور نور حق در صور ظاهر، کینه و عداوت ابلیس به آدم، در مذمت دنیا و اهل او و فضیلت تارک الدنیا ...
اين اثر كه براى نخستينبار در سال 1370 خورشيدى منتشر شده است، مجموعه تحليلها و تفسيرهاى نويسنده پيرامون مناجاتهاى نظامى گنجوى است. نظامى در آغازِ برخى منظومههاى خود، به مناجات با حق تعالى پرداخته است. مىتوان گفت: تنها در يك مورد است كه هيچ فردى، حتى فيلسوف و شاعر و هنرمند، براى بيان مقاصد خود، دشوارى ندارد، و آن هم نيايش است. در نيايش، آدمى با خدايى روبروست كه به خوبى مىتواند مقاصد و نيتهاى خود را به خوبى بيان كند، و در عين حال، اين اطمينان را دارد كه مخاطب، مقاصد و نيتهاى او را درمىيابد. در نيايش، فرد هر چيزى را در دل بيان مىكند، و ميان خود و خداى خويش، هيچ حجابى نمىبيند. در نيايشهاى نظامى، انديشه و شخصيت نظامى آشكار مىشود. نحوة سخن گفتن او با خداوند، و مضمونهايى كه در توصيف حضرت حق به كار مىبَرَد، از جمله حكمتهاى عميقِ اين شاعرِ بزرگ است. در كتاب حاضر، محمدتقى جعفرى بر آن نبوده تا همة مطالب و مضامينِ عميقِ نظامى را از لابلاى اشعار او استخراج و تحليل كند، چرا كه بايد اثرى چند برابر اين كتاب مىنگاشت. او براى آن كه گوشهاى از انديشههاى عميق و الهىِ نظامى را نشان دهد، به تحليل بعضى از نيايشها بسنده كرده، و در لابلاى فصلهاى گوناگونِ اثرِ حاضر، مضامين و مفاهيم بسيار والايى از آن حكيم فرزانه بيان كرده است. رسالت شعر و شاعرى، اصولِ كلىِ حاكم بر مناجاتها، حكمت، عرفان و اخلاق، از جمله مباحثى است كه نويسنده به تحليل آنها پرداخته، و چنين مىتوان دريافت كه نظامى تنها يك شاعر نيست، بلكه جزو حكماى بزرگ به شمار مىرود. اين اثر، با وجود حجم اندك آن، نكات مهمى را در شناختِ تفكرِ نظامى بيان مىكند كه براى دانشپژوهان ارزش بسيارى دارد.
خلاصهای از تاریخ ایران با شواهدی از کلام الله و بیانات رسول اکرم (ص) و گفتار حضرت علی (ع) که شامل قضایای تاریخی از دوران عیلام ، تاریخ آریان ها ، هخامنشیان ، کوروش و ... تا حمله اعراب به ایران ، انحطاط ساسانیان ، اسلام در ایران ، قیام ابومسلم و ده ها داستان تاریخی و حکایت است