کتابخانه مجازی ادبیات

آنچه در این کتاب با عنوان «برزونامه» آورده شده، در حقیقت بخشی است از داستان مفصل برزونامه، یعنی منظومه بزرگی که پس از شاهنامه و به تقلید از آن، از روی داستان‌های قدیم ساخته شده است. روش سراینده این منظومه، به داستان‌های عیاران بیشتر شباهت دارد و از سنخ آثار نقالان و راویان قصه‌های عیاری است، منتهی قهرمانان داستان او از میان پهلوانان حماسی و به تقلید داستان‌های حماسی انتخاب شده است نه از صف عیاران .

تئاتر خیابانی یکی از اشکال نمایشی است که کمتر در جامعه ما و حتی در میان هنرمندان مورد توجه واقع شده است. این نمایش که غالباً در فضای باز انجام می‌شود، به واسطه صمیمیت حاکم بر فضای آن، و نیز به خاطر بیان دردهای اجتماعی، می‌تواند در جامعه مؤثر واقع شود. تئاتر خیابانی کارکردی دوگانه دارد، نخست، کارکرد جشنواره‌ای آن است که به صورت نمایش‌های دسته جمعی و کارناوالهای شادی برگزار می‌شود و سبب ایجاد همدلی در میان شهروندان می‌شود؛ اما کارکرد دیگر آن، اجرای نمایش‌هایی است که دارای ویژگی‌های اعتراض‌آمیز و عصیانگرانه‌ای است، که بیانگر تناقض‌های فرهنگی و یا کاستی‌های اجتماعی است. در این مقاله، ضمن شناسایی رویکردهای گوناگون موجود در عرصه این گونه نمایش، به بررسی ویژگی‌ها و دغدغه‌های موجود در آن می‌پردازیم، و راهبردهای لازم را برای رسیدن به قابلیت‌های مؤثر آفرینش هنری بررسی می‌کنیم.

این ضمیمه از آینه میراث دربردارنده دو گفتار درباره ویرایش نهایی چاپ مسکو شاهنامه و ویرایش دوم شاهنامه به اهتمام جلال خالقی مطلق است. این دو گفتار جدیدترین و مبسوط‌ترین نقد و بررسی‌هایی است که تاکنون از این دو ویرایش صورت گرفته است. شاهنامه معروف به چاپ مسکو یکی از مشهورترین تصحیحات حماسه ملی ایران است که نخستین بار در فاصلۀ سال‌های 1963 ـ 1971 م. در نه مجلد منتشر شد. گفتار دوم این ضمیمه اختصاص یافته است به شاهنامۀ تصحیح دکتر جلالی مطلق در سال 1393. این تصحیح انتقادی‌ترین متن حماسه ملی ایران است که پس از پایان انتشار دوره هشت‌جلدی آن، مصحح محترم با استفاده از نسخه‌های نویافته، تجربیات و یافته‌های جدید خویش و پیشنهادهای دیگران، ویرایش دوم آن را طی چند سال آماده و چاپ کرده‌اند.

ببر بیان در مقام نام رزم جامه اَبَر پهلوان ملی ایران زمین شاهنامه فرزانه طوس یکی از موضوعات یا به سخنی بهتر یکی از رازگونه‌های این نامه نامور فرهنگ و ادب ایرانی است که به دلیل ویژگی‌های خاص و پیچیدگی معنایی نامش، روایات، گفتارها و پژوهش‌های بسیار را مختص خویش کرده است. نخستین جایی که پس از شاهنامه به گزارش ببریان پرداخته، لغت فُرس اسدی طوسی است که می‌گوید: «پوشیدنیی است از سلب جنگیان کیان داشتندی و گفتندی جبرئیل آورده از بهشت». پس از وی تا روزگار ما در فرهنگ‌ها و مقالات گوناگون، مطالب بسیار دیگر در آن باب گفته شده است ولی بیشینه این توضیحات و تحقیقات به گونه فرعی از شاهنامه بهره جسته‌اند و بنیاد روایات و نظریات آنها بر منابع جنبی استوار است. حال آن که شاهنامه در مقام متنی با اصالت اساطیری و حماسی و نخستین جای کاربرد ترکیب «ببر بیان»، بهترین و اصیل‌ترین منبع بررسی موضوع است و مآخذ دیگر، تنها شواهد توضیح‌دهنده و استوارکننده کلیات موجود در شاهنامه هستند. بر همین پایه اساس این رویکرد دیگربار شاهنامه است که ژرف‌نگری در آن کوتاه‌ترین، جامع‌ترین و مستند‌ترین مطالب را درباره چیستی و چگونگی ببر بیان آشکار می‌کند.