انگیزه نگارش این دفتر، ناشی از بیاعتنایی خوانندگان عام و بعضی از منتقدان ادبی به شعر دوره حاضر است که از حدود دهه شصت آغاز شده ولی ریشه در گذشته دارد و در جای خود خواهم گفت کدام گروه از شعرهای گذشته. واقعیت این است که بر اثر انقلاب و جنگ، دگرگونیهای عمیق در جامعه به وقوع پیوسته که روابط و مناسبات آدم و آدم و آدم و عالم را به هم زده است.
یکی از شیوههای ابراز نظر در مورد قدرت و نظام سیاسی در دوره پهلوی دوم، سرودن شعر بود. از آنجایی که اختناق حاکم بر جامعه اجازه اعتراض و اظهارنظر صریح را نمیداد، بسیاری از افراد با استفاده از صنایع ادبی، چون کنایه، ایهام و ... در قالب شعر مخالفت خویش را با وضعیت موجود اعلام میکردند. از طرف دیگر تعدادی از طرفداران رژیم پهلوی نیز به وسیله شعر به تعریف از این رژیم میپرداختند. این کتاب اشعار مخالفین و موافقین رژیم پهلوی را با توجه به مبانی فکری آنها مطرح کرده و مضامین و معانی هرکدام را مورد بحث قرار داده است.
این کتاب دو هدف را دنبال میکند؛ استخراج کلمهها و ترکیبهای تازه و بکر از لابلای اشعار شاعران بزرگ معاصر فارسی که در این بخش نگارنده تلاش کرده حجم بزرگی از خلاقیتها و آفرینشهای زبانی شاعر را در قالب واژهنامهای اختصاصی ارائه کند. هدف دوم آن است که این فرهنگ میتواند تا حد زیادی مواد و مصالح لازم را برای بررسیهای ادبی و زبانشناسی در حوزههای گوناگون سبکشناسی و نقد ادبی درباره شاعر و ادبیات معاصر فراهم آورد. این کتاب فرهنگ اشعار فروغ فرخزاد است که نویسنده کوشیده این دو هدف را در آن دنبال کند.
در این اثر، نگرش و دیدگاههای سهراب سپهری و فروغ فرخزاد که در آثارشان انعکاس یافته، بررسی شده است .برای این منظور، نگارنده شعر ((مسافر)) سهراب سپهری را برگزیده، ابتدا ساختار درونی و بیرونی آن را تشریح و سپس بنیانهای فکری و معرفتهای عرفانی، روان شناختی و تاریخی آن را بیان میکند .در بخش دوم نیز برای بررسی و تبیین نگاه فروغ فرخزاد به مجموعه هستی، منظومه ((ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد)) انتخاب و بعد از بازخوانی، ساختار آن شروع و بیان شده است.
شعر و اندیشه ادبی هوشنگ ایرانی دست کم به دو دلیل درخور بازنگری است. نخست اینکه شعر و نظرورزیهای ادبی او پیشگام همه جنبشهای شعری و انتقادی بعد از نیماست که به کلی با تجربه شعری و نظری نیما متفاوت است. تفاوت او نیز برخلاف هذیانگوییهای سرد و بیروح تندر کیا ذاتاً اصیل و عمیقاً نوآورانه است. دو دیگر این که نقد و بررسی شعر و آرا ادبی هوشنگ ایرانی در حکم چالش با مقولهای است که در هر دوره به شکلی نمود مییابد بی آن که مبانی نظری آن در انطباق با سنت، زبان و فرهنگ وارسی شود. در هر دو دوره نیز فضا کاملا دو قطبی است؛ گروهی طرفدارند و عدهای در پی نفی و افکار که این قلم نیز از زمره دومیهای به شمار میرود.