تاریخ بیهقی در نگاه اول متنی تاریخی است اما روایت تاریخی در این کتاب با روایات تاریخی و غیرتاریخی در هم میآمیزد و نتیجه این تماس متنی، رابطه میان متونی خوانده میشود. روایات اصلی (جریان تاریخ) بر بازنمایی رویدادها و کردار شخصیتهای تاریخی دورن غزنوی از محمود تا مسعود استوار است. علاوه بر این، در کنار روایت اصلی، خواننده شاهد سلسلهای از روایات فرعی و حکایت تمثیلی است که حکایات و روایات الحاقی خوانده میشوند. بیهقی با تکیه بر صل مشابهت و با ایجاد مجاورت و همکناری روایت اصلی (رویدادهای تاریخی) با روایات فرعی ـ میکوشد تا برای رویدادهای دوره غزنوی، گونهای ما به ازای روایی ـ تمثیلی از دورههای گذشته بیابد.
این کتاب، پژوهشی است در واژگان، افعال و امثال، اصطلاحات درگاهی و دیوانی و ویژگیهای طبقاتی، لغات و ترکیبات، آیات و احادیث، اعلام تاریخی و جغرافیایی، امثال و حکم، به همراه حوادث جریانهای زمان نویسنده و نقشههای جغرافیایی تاریخی تاریخ بیهقی. بیشترین بخش کتاب به شرح بیش از 1200 علم جغرافیایی، تاریخی و اشخاص تاریخ بیهقی اختصاص داده شده است.
تاریخ بیهقی یا تاریخ مسعودی نام کتابی نوشته ابوالفضل بیهقی است که موضوع اصلی آن تاریخ پادشاهی مسعود غزنوی پسر سلطان محمود غزنوی است. این کتاب علاوه بر تاریخ غزنویان، قسمتهایی درباره تاریخ صفاریان، سامانیان و دوره پیش از پادشاهی محمود غزنوی دارد. نسخه اصلی کتاب حدود ۳۰ جلد بوده است که به دستور سلطان مسعود بخش زیادی از آن از بین رفتهاست. و از این کتاب امروزه مقدار کمی (حدود پنج مجلد) بر جای ماندهاست.