کتاب نخبة الدهر فی عجائب البرّ و البحر، تالیفی از محمد بن ابی طالب دمشقی و در رابطه با جغرافیا ، کانی شناسی، شرح سرزمین ها، اقالیم هفتگانه و آگاهی های کیهانی است که دراوایل سده هشتم هجری و در 9 باب تحریر شده است. دمشقی در این اثر تلاش كرده تا مجموعه اطلاعات جغرافیایی آن روز جهان را به دست دهد. وی علاوه بر توصیف بلاد اسلامی، سرزمین های دیگری را كه در خارج از جهان اسلام قرار داشته اند توصیف كرده است و به صورتی كامل و جامع از جغرافیای ریاضی سخن گفته است. او تنها جغرافیدانی است كه در توصیف روم و شهرها و عجایب آن اطلاعات ارزشمندی ارائه می دهد. دقت و موشكافی او در توصیف آثار وعجایب جهان در خور ستایش است. اصل كتاب به زبان عربی و در هفت مجلد نگارش شده بود که تنها قسمت هفتم آن بر جای مانده است. کتاب حاضر با ترجمه ای از سید حمید طبیبیان در سال 1357 و توسط بنیاد فرهنگستان های ایران به چاپ رسیده است.
این رساله از بهترین مظاهر کوشش ثمربخش یونسکو است. این کتاب صورت مجلس مذاکرات و مباحثات ورزیده ترین معلمان جغرافیای همه عالم است. نویسندگان کتاب به مجموع این جلسات با کمال تواضع نام "استاژ" یعنی دوره کارآموزی داده اند ولی میدانیم که بزرگترین و مهمترین معلمان که غالبا استادان دانشگاه و بازرسان فنی و مربیان این دوره استاژ را بوجود آورده اند. نویسندگان کوشیده اند که تعلیم جغرافیا را منطبق سازند به نوترین روش های آموزش که آن را روش علمی نام نهاده اند...
در این کتاب نخست مؤلّف چکیدهای از جغرافیای پیش از اسلام را به منظورمقایسه با جهان بعد از اسلام ارائه کرده و به ارزیابی نیروی ذاتی و توانایدئولوژی و فرهنگ اسلامی پرداخته است. وی سپس مقولههایی چونمسجد، مدرسه، کتابخانه، مراکز علمی، رصدخانه، بیمارستان... و نیز بافتشهرهای اسلامی، نفوذ بینش اسلامی، بومشناسی، نهاد وقف به منزله یک اهرم عمرانی و فراگیریِ هنر اسلامی را مورد توجّه قرار داده است. در پایان، فراز ونشیب و شدّت و ضعف، توان بینش اسلامی در خلق پدیدههای جغرافیایی وپی جوییِ علل و عوامل آن به طور گذرا مورد بررسی قرار گرفته است.