کتابخانه مجازی ادبیات

شعر و شخصیت شفیعی کدکنی را می‌توان از زوایای متعدد و مختلف مورد بررسی و پژوهش قرار داد؛ چه او محل اجتماع نقیضین است؛ از یک‌سو در حوزه شعر صاحب سبک و از فرارویان و از سوی دیگر در گستره نقد و تحقیق صاحب کرسی و از بارعان. به همین سبب استاد عبدالحسین زرین‌کوب خطاب به وی می‌نویسد: «حق آن است که کمتر دیده‌ام محققی راستین، در شعر و شاعری هم پایه‌ای عالی احراز کند و خرسندم که این استثنا را در وجود آن دوست عزیز کشف کردم». این کتاب نیم‌نگاهی دارد به شخصیت شفیعی؛ یعنی هنر شاعری وی که شامل دو بخش نقدها و گزینه اشعار است. بخش نخست دربرگیرنده اکثر نقدهایی است که طی چهار دهه از پربارترین دهه‌های شعر نو ـ یعنی دهه چهل تا هفتاد ـ بر سروده‌های سرشک نوشته شده است.

در این مقاله ـ به منظور نشان دادن یکی دیگر از ابعاد برجسته شعر اخوان ـ به بررسی بازتاب و تأثیر سمبول‌های شعری او در آثار سه تن از برجسته‌ترین پیروانش یعنی: شفیعی کدکنی، اسماعیل خویی و نعمت میرزازاده پرداخته شده است که هر سه تجربه‌های شعری موفقی در حوزه ادب مقاومت داشته‌اند.

نزدیک به دو دهه از رواج جدی نظریه ادبی در ایران می‌گذرد. در این مدت چندین بار این پرسش مطرح شده است که آیا نظریه ادبی برای ادبیات فارسی مفید بوده است؟ آیا کاربران این نظریات توانسته‌اند آنها را بومی کنند و به صورتی طبیعی با ادبیات ما پیوند دهند؟ این پرسش‌ها همچنان مطرح هستند. این امر نشان از آن دارد که نظریه ادبی نتوانسته است به اهداف خود دست یابد. پیش از هر چیز باید میان طرح نظریه ادبی در غرب و در ایران تفاوت گذاشت چرا که نحوه برخورد ما با این نظریات، متفاوت است با نحوه برخورد غرب که در واقع صاحبِ نظر هستند. برای یک غربی تفاوت چندانی میان آموزش ادبیات و آموزش نظریه ادبی وجود ندارد. از آنجا که این نظریات از یک سو ریشه در متون ادبی خود آنها دارد و از سوی دیگر زاده تحولات علمی و فلسفی جوامع آنهاست بنابراین کسی که می‌خواهد در آنجا در حوزه ادبیات فعالیت کند به صورتی طبیعی با این گونه نظریات آشنا می‌شود و شاید با اندکی اغراق بتوان گفت در آنها نفس می‌کشد. اما درست به سبب نبود این دو علت در ایران و بنابراین وارداتی بودن نظریه، کاربر ادبیات نظریه ادبی را به چشمی بیگانه می‌نگرد. از آشنایی تا بیگانگی فاصله‌ای است که توسط اشتباهات پر می‌شود. بنابراین نحوه برخورد با این موجود بیگانه دشواری‌ها و ظرافت‌های زیادی می‌طلبد.

در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از نظریه استعاره مفهومی نوآوری¬¬ها و خلاقیت¬های حافظ در مفهوم¬سازی عشق بررسی شود. نویسندگان مقاله بر آن هستند که: «خلاقیت استعاری در مفهوم‌سازی عشق با دو دسته از استعاره‌های مفهومی عشق پیوند دارد: الف. استعاره‌‌های قراردادی و رایجی که با کمک شاخص¬های چهارگانه ترکیب، گسترش، پیچیده‌سازی و پرسش از یک سوی پیوستار قراردادی بودن به سوی دیگر آن حرکت می¬‌نند و بدیع¬تر و تخیلی¬تر از گونه عامیانه خود می¬شوند. ب. دسته دیگری از استعاره¬ها که در بدو امر خلاقانه و بدیع هستند».