موضوع این مقاله آیین پهلوانی قبل و بعد از اسلام و انتقال آن به شاهنامه فردوسی است. ابتدا به بررسی آیین پهلوانی پیش از اسلام و استفاده فردوسی از شیوهها و شگردهای آن پرداخته شده و سپس از تشکیل فتیان و پیوند آیین عیاری با آداب فتوت سخن به میان آمده است در نهایت، بحث تبیین ورزش باستانی و تأثیرپذیری آن از شاهنامه مطرح شده است.
بخش اول این کتاب اختصاص به بحث درباره پهلوانی دارد که در آن از مباحثی چون کشتی گرفتن، مشت زنی، معرفت در قاموس پهلوانی، هدفهای نظامی ورزش، پهلوانی و دلاوری و .... سخن گفته شده است. عیاری مبحثی است که در بخش دوم کتاب بدان پرداخته شده است. در این بخش درباره آیین پهلوانی در کسوت عیاری، سرهنگ عیاران، عیاری در داستانهای قدیم ایران، عیاری و شوالیهگری و ... مباحثی مطرح شده است. شاطری از دیگر مباحث مطرحشده در این کتاب است. تعریف زورخانه و تحلیل ورزش باستانی در بخش پایانی کتاب بررسی شده است.
اگر دانشی آموزی نخست بن و پایه و سپس پیرایه آن آموز که هر کس به پیرایه پردازد، نومید گردد و آنکه بن و پایه فراگیرد کامیاب شود و بر پیرایه چیره آید. بن دین و آیین، آن که گفتار و کردار و پندار نیک [سر] نتابی و از بزه کاری پرهیز کنی، زان پس اگر خواستی پیشه موبدی و دستوری پیش گیری و در راه پارسایی گام نهی. بن دلیری، آن که اگر یاری بر دشمنان تازند و جنگند، اندیشه شکست در دل نیاید و آهنگ بپاید و نکاهد، زان پس اگر توانی، نخست، اسب در میدان تازی و در انجام به لشگرگاه بازگردی.
در سال 106 (ه.ق) در منطقه فیروز آباد فارس (جور/گور)، در خانوادهای از اعیان پسری پا به عرصه وجود نهاد که پدرش (دادویه/ دادبه) نام روزبه و کنیه ابوعمرو را برای وی انتخاب کرد. وجه تسمیه به ابن مقفع هم از آن روست که پدر روزبه، از جانب حجاج بن یوسف، حاکم عراق، به عنوان مامور خراج فارس منسوب شده بود و به تصریح ابن ندیم و ابن خلکان به خاطر خلافی که مرتکب شد، در اثر افزونی زجر و شکنجه، دستش از کار فرو ماند.