کتابخانه مجازی ادبیات

ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم متخلص به رودکی و مشهور به استاد شاعران (زادهٔ ۲۴۴، رودک - درگذشتهٔ ۳۲۹ هجری قمری) نخستین شاعر مشهور ایرانی-فارسی حوزه تمدن ایرانی در دورهٔ سامانی در سدهٔ چهارم هجری قمری و استاد شاعران این قرن در ایران است. رودکی، شاعر و استاد سمرقندی نامش بر تارک ادوار شعر فارسی می‌درخشد، هر وقت سخن از نخستین شاعر بزرگ تاریخ ادب فارسی دری به میان آید مسلماً نام رودکی بیش از هر نامی در خاطره‌ها جلوه‌گری می‌کند. این شاعر بزرگ که فضل تقدم او بر همۀ شاعران در اقوال شاعران بزرگ همعصر او و بعد از او دیده می‌شود در زمانی که شعر فارسی دری هنوز مراحل کمال خود را نپیموده بود اشعاری سرود که بعضی از آنها که در معدود اشعار باقی ماندۀ از او، دیده می‌شود با بهترین اشعار بزرگترین شعرای فارسی زبان برابری می‌کند. شعر او علاوه بر جنبۀ کیفی از نظر کمّی نیز از مزیتّی خاص برخوردار بوده است و بالاترین رقم در تعداد اشعار به او نسبت داده شده است ولی متأسفانه از ابیات کثیر او که حتی به یک میلیون و سیصد هزار بیت هم بالغ دانسته‌اند کمتر از هزار بیت او به جای مانده که از این مقدار نیز بعضی ابیات انتسابش به رودکی محل تردید محققان است و یا در دیوان دیگر شاعران نیز دیده شده است. از رودکی دیوانی و مجموعه‌یی به‌جا نمانده است که مورد تحقیق پژوهندگان قرار گیرد و آنچه گرد آمده است مجموعۀ ابیات متفرقی است که از لابلای اوراق تذکره‌ها و جُنگها و کتب علوم ادبی به دست آمده است. نخستین دانشمندی که برای جمع آوری اشعار او همّت گماشت شادروان استاد سعید نفیسی بود که تحقیق گسترده‌یی دربارۀ اشعار وی به عمل آورد و حاصل زحمات ممتد استاد نفیسی کتابی جامع است به نام «محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی» که چاپ اول آن در سال ۱۳۰۹ شمسی انتشار یافت. سپس در سال ۱۹۵۸ میلادی اثر تحقیقی دیگری در تاجیکستان توسط عبدالغنی میرزایف به طبع رسیده است که در پایان کتاب، مجموعۀ اشعار به دست آمدۀ رودکی که زیر نظر ی. براگینسکی جمع آوری شده الحاق گردیده است. این مجموعه اشعار یک بار در مسکو در سال ۱۹۶۴ جداگانه به چاپ رسیده و بار دوم چاپ افست آن در تهران انتشار یافته است. چون دیوان رودکی از قرون گذشته به جای نمانده که مورد تحقیق قرار گیرد بناچار آشنایی با اشعار او جز از طریق آثار یاد شده مقدور نیست. در کتاب حاضر با استفاده از مجموعه‌های مذکور، حواشی و توضیحاتی بر قطعه‌ها و قصیده‌ها و تغزّلات او نوشته شد تا برای دوستداران شعر کهن فارسی و دانشجویان مفید افتد

در مجموعه حاضر، زندگی‌نامه، آثار خلاصه‌ای از آرای هفده تن از نویسندگان، شاعران و هنرمندان دنیا معرفی شده كه عبارت‌اند از : ((ناثانیل هائورن( 1864ـ 1804)، نویسنده))، ((هرمان ملویل( 1891ـ 1819)، نویسنده))، ((والت ویتمن ( 1892ـ 1819)، شاعر))، ((استیفن كرین( 1900ـ 1871)، نویسنده))، ((جك لندن ( 1916ـ 1876)، نویسنده))، ((ویلاكاثر( 1947ـ 1876)، نویسنده))، ((سینكلر لوئیس( 1950ـ 1885)، نویسنده))، ((یوجین اونیل( 1953ـ 1888)، نمایشنامه نویس))، ((اسكات فیتز جرالد( 1940ـ 1896)، نویسنده، نمایشنامه نویس))، ((ارنست همینگوی ( 1961ـ 1899)، نویسنده، شاعر))، ((جان اشتاین بك( 1968ـ 1902)، نویسنده، نمایشنامه نویس))، ((لئونارد برنشتاین( 1990ـ 1918)، آهنگساز، رهبر اركستر، فیلمنامه نویس))، ((فرانك لوید رایت( 1959ـ 1869)، آرشیتكت))، ((ادگار دوگا ( 1917ـ 1834)، نقاش))، ((ونیسلا هومر، نقاش واقع‌گرا( 1910ـ 1836)، نقاش))، ((مری كاسات( 1926ـ 1844)، نقاش))، ((ایگورگرابار( 1960ـ 1871)، نقاش)) . گفتنی است كه هر معرفی‌نامه با عكس‌هایی از شخصیت مورد نظر همراه است .

در تاریخ ادبیات و فرهنگ فارسی و تاجیک با تخلص «کمال» یا «کما‌ل‌الدین» ادیبان و دانشمندان زیادی عرض وجود کرده‌اند که معروفترین و مشهورترین آنها، کمال‌الدین محمد ابو احمد خجندی است. کمال خجندی در ضمن شعرهایش بارها به همنامهای معروفش اشاره نموده، از آنها به نیکی یاد کرده است، که متاسفانه محققان آثار شاعر به این مسئله توجه نکرده‌اند.

در لحظات سرنوشت‌ساز تاریخ هر ملت خودآگاهی و خودشناسی، بیداری و وحدت آن از عوامل مهم و سازنده می‌باشند. برای عمل کردن و فعال گردیدن این عوامل، ادبیات و هنر و ادیبان و هنرمندان نقشی بزرگ دارند. شعر فارسی هم از زمان پیدایش تا امروز در ادوار مهم تاریخی جهت بیداری و خودآگاهی مردم خدمت نموده، در واقع مظهر خودشناسی ملی مردمان ایرانی‌تبار بوده است. در قرن‌های 10،9 م. که دولت سامانیان استقلال سیاسی و فرهنگی به دست آورد، در تقویت این دولت و خودشناسی مردم اشعار میهن‌دوستی شعرای زمان، به خصوص اشعار رودکی و شاهنامه بی‌زوال فردوسی نقشی بارز گذاشته‌اند.