کمال خجندی در تاریخ ادبیات تاجیکی و فارسی همچون شاعری غزلسرا مقامی بزرگ دارد. غزلیات او در ممالک گوناگون دنیا انتشار یافته است. اینجا ما میخواهیم راجع به آثار کمال خجندی که در اواخر سال 1981 و اوایل سال 1982 م از موزهها، کتابخانهها و بایگانیها هندوستان گردآوردهایم، تامل کنیم.
( ...وحشي در اشعار خود بيشتر توجّه به روحيّات داشته و بيان احساسات دروني خويش و سينة آتش افروز و دل پرسوز خويش را مينمايد. قصايد وحشي داراي مرتبة بلند است و غزليّات، حكايتي از دل پردرد او. دو مسمّط دلپذير از او به يادگار باقي مانده كه بسيار مشهور است، امّا به حكم انصاف، وحشي بهتر از هر كس توانسته است از نظامي تقليد بنمايد و خلدبرين را كه در مقابل مخزنالاسرار نظامي ساخته، بهتر از سايرين پرداخته است.)
کشمیر منطقهای در شمال غربی شبهقاره هند است که تا پیش از استقلال هندوستان در سال ۱۹۴۷ یک دولت سلطنتی تحتالحمایه بریتانیا داشت. در جریان جدایی پاکستان از هند هر دو کشور مدعی حکومت بر این منطقه بودند که به وقوع چندین جنگ بین این دو کشور انجامید. ناحیه کشمیر مورد ادعای هند و پاکستان است. هر دو کشور بهطور جداگانه بخشهایی از این منطقه را اداره میکنند و این مناطق توسط خط کنترل از هم جدا شدهاند. این مناطق از زمان استقلال پاکستان، مورد منازعه هند و پاکستان بوده و چند دفعه باعث درگیری بین دو کشور شدهاست هند این مناطق را جزئی از خود میداند در صورتی که این مناطق مسلمان نشین است و پاکستان خواستار آزادی یا الحاق به خاک خود شدهاست گاندی رهبر هند نیز در زمان حیاتش خواستار این بود که خود مردم کشمیر خود تصمیم بگیرند به کدام کشور الحاق میشوند اما اکنون دولت هند برای منافع بسیار زیاد این مناطق از انتخابات سرباز میزند
مسلمانان مقبره اشخاص مقدس مذهبی را مزار مینامند. این مزارها بعضاً بالای خود عمارتی داشته و در برخی موارد بدون عمارت میباشند. مواقع مزارها در قبرستان، باگذاشتن علایمی چون پنجه دست فلزی، شاخ آهو گوزن، بیرقهای سرخ و سبز و غیره از قبرهای عادی تفریق (جدا) میشوند. تقدسی مذهبی قبرها سبب حفاظت آثار معماری اکثر ساختمانها شده زیرا هر کس حتی استیلاگران (مهاجمین) نیز از تخریب آنها خودداری نمودهاند. مزارها را مراقبت نموده و در حفاظت آنها سعی میورزیدند. محققین افغان راجع به کتیبههای مزارات شهرهای هرات، کابل و غزنی، آثار متعددی تألیف نمودهاند. متأسفانه آثار کتبی شهر بلخ و نواحی اطراف آن تاکنون مورد جمعآوری و تحقیق قرار نگرفته است.
هر یک از سرکهای شهر بلخ، که از مرکز شهر به جهات مختلف کشیده شده است را سرکهای نسبتاً کوچک و محدود و حلقه مانندی قطع میکنند که تحت عنوان سرک گرد از آنها نام برده شده است. این سرکها احتمالاً در زمانهای قدیم گذرهای شهری به حساب میآمدهاند. در هر دو طرف این سرکهای گرد که تعداد آنها مجموعاً به هفت میرسد خانههای مسکونی بسیاری ساخته شده است. پس از تجدید بنای سرکهای مرکز شهر، نام سابق گذرها به فراموشی سپرده شد و در نتیجه واضح است که نقشه فعلی شهر بلخ با نقشه قرون وسطی آن به کلی متفاوت است. تعداد گذرهای شهر بلخ که در منابع تاریخی زمان تحقیق ذکر شده مبالغهآمیز است.