کتابخانه مجازی ادبیات

امروزه این امر به صورت اصلی مسلم پذیرفته شده است که بین زبان و فرهنگ یک جامعه رابطه‌ای تنگاتنگ وجود دارد. به دیگر سخن، زبان آینه تمام نمای فرهنگ یک جامعه است. با این حال، متأسفانه در اغلب مطالعات زبان‌شناختی‌ای که در ایران صورت گرفته است به نقش اجتماعی زبان توجه چندانی نشده است و زبان به عنوان پدیده‌ای مستقل از جامعه و عوامل غیرزبانی مورد بررسی قرار گرفته است. در مقاله حاضر سعی شده است با بررسی و تحلیل نقشی که ضمایر شخصی و صورت‌های خطاب در روابط اجتماعی فارسی زبانان ایفا می‌کنند تصویری از رابطه میان زبان و جامعه ارائه شود. در این مقاله همچنین نشان داده خواهد شد که قوانین حاکم بر گفتار و رفتار اجتماعی افراد جامعه اقتضا می‌کند که در بسیاری موارد فرد از کاربرد ضمایرشخصی خودداری کند و به جای آنها کلماتی مودبانه و یا متواضعانه به کار برد.

در اين تحقيق، رويکرد معيار را که در چهارچوب رده‌شناسي صرفي به دست داده شده است، در زبان فارسي، برخي گويش‌هاي آن و نيز برخي ديگر از زبان‌هايي که در سرزمين پهناور ايران، بدان‌ها تکلم مي‌شود، بررسي کرده‌ايم. در روي کرد معيار، بر خلاف بيشتر روي کردهاي صرفي ديگر که به پديده‌هاي زباني پربسامد مي‌پردازند، به پديده‌هاي کم بسامد نيز توجه مي‌شود و از منظر اين روي کرد، بسامد کم، دليل اهميت کم نيست؛ بنابراين، بي‌قاعدگي‌ها يا موارد غيرمعمول که معمولا از سوي ديگر روي کردها کنار گذاشته مي‌شوند، در اين روي کرد، با توجه به معيارهايي رده‌بندي مي‌شوند و از طريق اين رده‌بندي‌ها، صورت‌هاي ممکن در زبان‌ها مشخص مي‌شوند. دو پديده مطرح در روي کرد معيار، عبارت‌اند از: همايندي و صورت‌هاي مکمل. گر چه اين دو پديده در صرف زبان فارسي، نادرند، مواردي استثنايي از آن را مي‌توان يافت. بررسي برخي ديگر از گونه‌ها و زبان هاي موجود در ايران نشان مي‌دهد که همايندي در صيغه‌هاي فعل در زبان‌هاي کردي کرمان شاهي، کزيکي، کردي مهابادي، سيستاني، کرمانجي خراساني، کاخکي، خانيکي و فردوسي، پديده‌اي غالب و رايج است و در گويش‌هاي لري و ترکمني هم به صورتي نه چندان متداول وجود دارد؛ اما در گويش‌هاي تايبادي، کاشمري، رقه‌اي، شويلاشتي، خوافي، دلبري، رامسري، اصفهاني و کليمي اصفهاني همايندي وجود ندارد. در اين بررسي، سلسله مرتبه صيغگان را به دست آورده و دريافته‌ايم که برخي معيارها براي تعيين نمونه معيار در صورت‌هاي مکمل، بر زبان فارسي منطبق است و صورت هاي مکمل نيز به ميزاني اندک در تمام زبان‌ها و گونه‌هاي بررسي شده ديده مي شوند.