مؤلف این کتاب ابوالحسن همدانی متخلص به طوطی است که در سال 1327 هجری قمری در همدان متولد شده و پس از گذرانیدن ایام صباوت و بهرهمندشدن از درس و کتاب و زبان پارسی در سن بیست سالگی از همدان به تهران آمده و چون عشق و علاقه مفرطی به اشعار بزرگان و عرفا پیدا کرده بود، غالب اوقات روزگار خود را به شعر خواندن و شعر گفتن میگذرانید. این کتاب مناجاتنامه در دو قسمت مرتب شده است؛ قسمتی به نام مناجات خمسة عشر و قسمتی به نام مناجات خمسه است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
رستم و اسفندیار برجستهترین، نیکترین و مهمترین پهلوانان شاهنامهاند؛ از اینرو برخورد این دو یل از وزن و حساسیت خاصی برخوردار است. اسفندیار شاهزادهای جوان است، با چشم به تختی که شایستگی آن را دارد. او برخلاف گشتاسب، نه یک موجود آزمند و متزلزل و فریبکار، بلکه دلاور شکستناپذیر و مقدسی اس تکه برای نیکترین دینها و اندیشهها شمشیر زده است. رستم در مقابل او، پهلوان قرون و ابرمردی است که تبلور تکاپو و رنج مردانه یک تبار است. در این کتاب افزون بر مقدمه، سه مقاله پیرامون رستم و اسفندیار و همچنین متن آن از روی نسخه شاهنامه چاپ مسکو آمده است.