فتوح السلاطین منظومهای است تاریخی به فارسی، تألیف عبدالملک عصامی (711 ـ 751 ق)، در تاریخ سلاطین دهلی. خواجه عبدالملک عصامی در سال 711 ق متولد شد. درگذشت او پس از سال 751 ق اتفاق افتاده است. از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. همینقدر میدانیم که در 726 ق به اجبار سلطان محمد تغلق به دولتآباد رفت و به دربار سلطان علاءالدین حسن بهمنی راه یافت و پس از نوشتن کتابش از آنجا به مکه کوچ کرد. عصامی برای اینکه یادگاری از خود به جا گذارد. به دستور سلطان علاءالدین حسن بهمنی در 750 ق نظم فتوح السلاطین را شروع کرد و در 751 ق به پایان رساند. در پایان نیز کتاب را به سلطان تقدیم نمود. مصنف علاوه بر فتوح السلاطین، از آن با عنوان شاهنامه هند نیز یاد کرده است. عصامی وقایع را بر حسب ترتیب زمانی و به تقلید شاهنامه فردوسی به زبانی ساده بیان میکند. موضوع این منظومه، فتوحات سلاطین اسلامی در هند و تشکیل دولتهای اسلامی تا زمان خود نویسنده است. عصامی کار خود را از ولایت سلطان محمود غزنوی آغاز میکند و تا محمد بن تغلق شاه به تفصیل تمام ادامه میدهد. اهمیت کتاب در این است که عصامی در دولتآباد، به دور از سلطان محمد تغلق، ساکن بوده و تمامی حقایق را در مورد او بیان میکند و همچون برنی ترس جان ندارد. همچنین حاضر و ناظر وقایع دولت آباد و ابتدای کار شاهان دکن است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
رستم و اسفندیار برجستهترین، نیکترین و مهمترین پهلوانان شاهنامهاند؛ از اینرو برخورد این دو یل از وزن و حساسیت خاصی برخوردار است. اسفندیار شاهزادهای جوان است، با چشم به تختی که شایستگی آن را دارد. او برخلاف گشتاسب، نه یک موجود آزمند و متزلزل و فریبکار، بلکه دلاور شکستناپذیر و مقدسی اس تکه برای نیکترین دینها و اندیشهها شمشیر زده است. رستم در مقابل او، پهلوان قرون و ابرمردی است که تبلور تکاپو و رنج مردانه یک تبار است. در این کتاب افزون بر مقدمه، سه مقاله پیرامون رستم و اسفندیار و همچنین متن آن از روی نسخه شاهنامه چاپ مسکو آمده است.