نایین در قرون گذشته شهرگی بوده است کاروانانداز. قافلههایی که از چهارسوی ایران به این شهر مرکزی میرسیدهاند، برای گذراندن درشتی و خشکی بیابانهای ریگبوم و درازناکی کویرهای هولآور در اینجا بار میافکندند تا پس از فراهمکردن زاد سفر به راه خویش بروند. اما در قرن سیزدهم یکی از شهرکهایی بود که ادیبان و شاعران و خوشنویسان و عارفان و مستوفیان و دبیران و منشیان زیادی از آنجا برآمدند. این کتاب تذکرهای است از شعرای این دیار. به همراه این تذکره، جزوه کوچکی در شرح برخی از مزارات و احوال عرفانی نایین نیز که اثر محمدرضا سالک نایینی است، آورده شده است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
رستم و اسفندیار برجستهترین، نیکترین و مهمترین پهلوانان شاهنامهاند؛ از اینرو برخورد این دو یل از وزن و حساسیت خاصی برخوردار است. اسفندیار شاهزادهای جوان است، با چشم به تختی که شایستگی آن را دارد. او برخلاف گشتاسب، نه یک موجود آزمند و متزلزل و فریبکار، بلکه دلاور شکستناپذیر و مقدسی اس تکه برای نیکترین دینها و اندیشهها شمشیر زده است. رستم در مقابل او، پهلوان قرون و ابرمردی است که تبلور تکاپو و رنج مردانه یک تبار است. در این کتاب افزون بر مقدمه، سه مقاله پیرامون رستم و اسفندیار و همچنین متن آن از روی نسخه شاهنامه چاپ مسکو آمده است.