روانپژوهی مبحثی است که درباره وجود روح بررسی و تحقیق میکند. شکی نیست که حل این مسئله بزرگ و معماهای بیشماری که دربر دارد، حتی در تاریکترین ادوار قبل از تاریخ مورد توجه و علاقه بشر بوده و متفکرین همه اعصار کوشیدهاند به گونهای در این باره اظهارنظر کنند. این کتاب به منظور آشنایی عموم با مبحث روانپژوهی منتشر شده است و در آن ترجمه قطعاتی چند از تألیفات آلان کاردک که از معروفترین محققین و دانتشمدان این مبحث بوده و سالیان درازی را در اینباره مطالعه کرده بود، به معرض افکار عمومی گذاشته شده است. در پایان کتاب هم ده رباعی از آثار حکیم عمر خیام با تفسیری که وی از عالم روحی مخابره کرده است، به خواننده ارائه شده است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
رستم و اسفندیار برجستهترین، نیکترین و مهمترین پهلوانان شاهنامهاند؛ از اینرو برخورد این دو یل از وزن و حساسیت خاصی برخوردار است. اسفندیار شاهزادهای جوان است، با چشم به تختی که شایستگی آن را دارد. او برخلاف گشتاسب، نه یک موجود آزمند و متزلزل و فریبکار، بلکه دلاور شکستناپذیر و مقدسی اس تکه برای نیکترین دینها و اندیشهها شمشیر زده است. رستم در مقابل او، پهلوان قرون و ابرمردی است که تبلور تکاپو و رنج مردانه یک تبار است. در این کتاب افزون بر مقدمه، سه مقاله پیرامون رستم و اسفندیار و همچنین متن آن از روی نسخه شاهنامه چاپ مسکو آمده است.