سلجوق تیرهای از ترکان که بر کنارههای رود سیحون زندگی میکردند، در عصر سلطان محمود غزنه نیرومند شدند و پس از رحلت او طغرل بیگ به همراهی برادرش داود چقری بیگ با فرزند دلیر محمود به نام مسعود رجائی به نام دندانقان رزم نمود و او را شکست داد و به زودی بر همه فلات ایران مسلط شد تا به بغداد رسید و القایم با مرالله خلیفه وقت او را به احترام پذیرفت و به اختیار او درآمد. این مجلد از تاریخ زبان و ادبیات ایران، تاریخ ادبیات از زمان طغرل سلجوقی تا عصر هلاکوی چنگیزی را دربر میگیرد.
تسلط نفیسی به تاریخ و ادبیات ایران، سبب شده بود تا آثار تازه و پژوهشی پدیدآورد و تعداد خیلیی از متنهای منثور و منظوم فارسی را به روشی علمی منتشر کند و از گمنامی بیرون آورد. کتابخانه شخصی و کمنظیری که به مرور وقت فراهم ساخته بود به او این امحل را میداد که به باارزشترین مآخذ تاریخی و ادبی دسترسی داشته باشد. نفیسی مطالب را در سه جلد جمع آوری کرده است. جلد اول : طالب اوف و علی اکبر دهخدا؛ جلد دوم : محمد مسعود ، علی دشتی ، جهانگیر جلیلی و بزرگ علوی؛ جلد سوم : صادق هدایت. کتاب شاهکارهای نثر فارسی معاصر از سعید نفیسی به ضمیمه مقدمه جامع و تاریخچه مبسوطی از تحول و تکامل نثر فارسی از آغاز ادبیات کنونی تا زمان حاضر تا زمان حاضر و تعریف سبکهای ادبی به روش اروپایی و تقسیمات آن و تطبیق آن با ادبیات ایران است که در سال 1336 توسط انتشارات کانون معرفت به چاپ رسیده است
ادبیات ایران گنجینهای از حکمت و عرفان و اخلاق و مردمی و رادی و راستی و جوانمردی و راستگاری و انساندوستی و تجلیگاه مردمدوستی و میهنپرستی است. آگاهی از این گنجنامه معنیآفرین سرمدی بر هر ایرانی میهنپرست و صاحب ذوق بایسته است؛ زیرا رهروان اقلیم سخن و بیداردلان آزادمرد ادب پارسی، نهتنها از نظر فضیلت اخلاقی بر چرخ برین انسانیت و بزرگواری جای دارند، بلکه در همه زمینههای دانش تجاربی به دست آورده، بیشتر آنان از سرآمدان و نگاهبانان راستین فرهنگ و تمدن این مرزوبوم فرخنده بودهاند. هدف از تألیف و جمعآوری این کتاب، آشنایی بیشتر دانشجویان و خوانندگان با برخی از شاهکارهای نظم و نثر استادان سخن است. در ابتدای کتاب در گفتارهایی مختصر به زبانهای ایران و شعر و سبک و نوع ادبی پرداخته شده است.
این مجلد از ایران نامه به کارنامه ایرانیان در عصر اشکانیان اختصاص یافته است. نگارنده در این کتاب تصاویر دو نوع توانایی را کشیده است؛ یکی تواناییی عزم و همت که مظهر آن شجاعت و استقامت است و در جهانگیری و کشورداری ایرانیان عصر اشکانیان پدید میشود و دیگر توانایی فکر که ظهور آن در افکار دانشمندان و گفته آنهاست و برای خوانندگان بهترین غذای معنوی.
این مجلد از ایران نامه به کارنامه ایرانیان در عصر اشکانیان اختصاص یافته است. نگارنده در این کتاب تصاویر دو نوع توانایی را کشیده است؛ یکی تواناییی عزم و همت که مظهر آن شجاعت و استقامت است و در جهانگیری و کشورداری ایرانیان عصر اشکانیان پدید میشود و دیگر توانایی فکر که ظهور آن در افکار دانشمندان و گفته آنهاست و برای خوانندگان بهترین غذای معنوی.