دین زرتشت از دینهای الهی و توحیدی جهان است که پژوهشگران شرق و غرب آن را تأیید کردهاند. عرفان گوهر دینهای الهی و آینه تمامنمای آن است. این کتاب بر اساس عقیدههای دینی برای آشنایی با عرفان پیش از اسلام فراهم گردیده و تبلوری از جلوههای اشراقی و روحانی آیین باستانی ایران است. کتاب متشکل از دو گفتار است. گفتار نخست به معرفی و کنکاش در اندیشههای عرفانی ایران باستان اختصاص دارد. در گفتار دوم احوال برخی زهدگرایان و عارفمنشان ایران باستان از لابلای تاریخ و اسطوره بیان شده، از جمله ایرج، کیخسرو، لهراسب، رامین، تنسر، اردشیر بابک، ارداویراف، برزویه طبیب، بزرگمهر حکیم، خسرو پرویز.
عیسی صدیق، ملقب به صدیق اعلم (۲۸ خرداد ۱۲۷۳ تهران - ۱۵ آذر ۱۳۵۷ تهران)، ادیب، نویسنده و سومین رئیس دانشگاه تهران.او در تهران در محلهی بین بازارچه نایبالسلطنه و حمام قبله به دنیا آمد. پدرش میرزاعبدالله شاملو ملقب به صدیقالتجار اصفهانی از نوادگان میرزا مهدی خان استرآبادی بود. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس ادب، کمالیه و دارالفنون فرا گرفت. در سال ۱۲۹۰ جزو اولین گروه از دانشجویان اعزامی به خارج در دوره بعد از مشروطیت بود که عازم فرانسه شد. در سال ۱۲۹۷ دوره دانشسرای ورسای را به پایان رساند و از دانشگاه پاریس دانشنامه لیسانس در رشته ریاضی گرفت. همزمان با تحصیل در پاریس به عضویت در حزب سوسیالیست فرانسه در آمده بود. چندی نیز در دانشگاه کمبریج بهعنوان دستیار پروفسور ادوارد براون به مطالعه و تدریس زبان فارسی پرداخت. کمی بعد به فرانسه برگشت و توانست زبان فارسی را در ردیف زبانهایی قرار دهد که هر کس میتوانست به جای زبان خارجی در امتحانات رسمی انتخاب نماید. در سال ۱۳۰۹ عیسی صدیق بنا به دعوت دانشگاه کلمبیا برای مطالعه و تحقیق به آمریکا رفت و موفق به اخذ درجه دکتری در فلسفه از آن دانشگاه شد. همزمان با تحصیل در دانشگاه کلمبیا، بنا به درخواست عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار پهلوی، اقدام به تهیه و تنظیم طرح تاسیس دانشگاه (دارالفنون) تهران کرد. هم او بود که برای اولین بار واژه دانشگاه را به جای دارالفنون به کار برد. دکتر صدیق در سال ۱۳۱۰ به ایران بازگشت و مامور تأسیس دانشگاه تهران شد. دکتر عیسی صدیق پس از بازگشت به ایران، ابتدا به سمت ریاست دارالمعلمین عالی انتخاب شد و سپس آن را هسته مرکزی دانشگاه قرار داد. پس از تأسیس دانشگاه تهران در ۱۳۱۳، تا سال ۱۳۱۹ ریاست و استادی دانشسرای عالی و دانشکده علوم را عهدهدار بود. در سال ۱۳۱۹ اداره کل انتشارات و تبلیغات را تاسیس کرد و به عنوان اولین رییس آن منصوب شد. او توانست در طی یک سال که ریاست آن را به عهده داشت، به تشکیلات متشتت و از هم گسیخته در رادیو که هریک از فعالیتهایش در هنگام افتتاح زیرنظر بعضی از وزارتخانه ها انجام میشد ساماندهی کند. بعد از استعفای رضاشاه و تشکیل کابینه محمدعلی فروغی نیز این سمت را حفظ کرد. هرچند که یک بار به دستورشاه کم مانده بود از این سمت کنار گذاشته شود. مدتی نیز رئیس دانشگاه تهران بود. عیسی صدیق در تشکیل فرهنگستان ایران نیز نقش عمدهای داشت و به عنوان نایب رئیس فرهنگستان انتخاب شد. در همین دوره مجله آموزش و پرورش را بنیان گذاشت.
عبدالرفیع حقیقت در مقدمه ای بر کتاب صفای دل این گونه مینویسد: در طی قرنها هزاران شاعر عارف مسلک که پیرو شیوه دلنشین عرفان ایرانی بوده اند در نظم و نثر دارای آثار ارزنده ای می باشند که شرح آنها در ایجاد تاریخ نهضتهای فکری ایرانیان از کهن ترین زمان تاریخی تا پایان دوره قاجاریه و تاریخ عرفان و عارفان ایرانی آمده است. یکی از سرایندگان که هیچگونه آشنایی با ایشان نداشته ام و از کتاب اشعارش بدان پی برده ام آقای حسن اکبری مرزناک است که در آثار منظوم او که هم اکنون مطالعه میفرمایید رگه طلایی عرفانی ایرانی متجلی است. به ویژه شوق و شور این شاعر در بیان اندیشه های ناب عرفانی و انتخاب واژه های مخصوص زمان، درخور توجه و تعمق است
همه آثار غزالی همانند احیاءالعلوم و کیمیای سعادت مفصل و پرحجم نیست، بلکه قسمتی از آنها رسالههای کوتاه و مختصری هستند ولی پرمایه و پرمحتوا. از جمله رساله «الرسالة الدینیة» که ترجمه آن در این کتاب آمده و در انتساب آن به غزالی شک و تردیدی وجود ندارد. وی در این رساله یکی از مصادر مهم شناخت و معرفت آدمی، یعنی طریقه الهام و اشراق یا علم لدنی را مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار داده است. وی در این رساله نخست به بیان تعریف علم و عالم و معلوم پرداخته و آنگاه درباره نفس و روح انسان و تجرد و بقای آن و تمایز آن از بدن و نفس حیوانی و فرق میان اینها سخن به میان میکشد، سپس اقسام علوم و دانشها را مورد بحث قرار داده و آنگاه به بررسی راههای گوناگون و طرق مختلف کسب علم و معرفت میپردازد.
کتاب در مقام آن است که سیر کاروان اشراق و الهام و عرفان را در اسلام بررسی کند و چگونگی پیدایش و تحول و تکامل آن را به قدر امکان و به طور فشرده نشان دهد، و مقصود از این بررسی سیر اجمالی و چگونگی جریان فکری و تطور و تحول تصوف و عرفان مورد نظر میباشد. کتاب حاضر نوشته دکتر زین الدین کیایی نژاد و توسط کتابفروشی اشراقی منتشر شده است.