این کتاب در دو فصل سامان یافته است. در فصل اول با عنوان «آغاز اندیشهها» نویسنده در چهار بخش به این مباحث پرداخته است: تمدن در دورۀ پیش از تاریخ، انسان در گذشته و حال، تاریخ انسان پیش از کتابت، و پیوندهای اجتماعی مردمان نخستین. در فصل دوم با عنوان «گاهوارههای علم» به بررسی سرگذشت علم در سرزمینهای سومر و آشور و بابل، مصر، چین، و هند پرداخته است.
تاریخ علم رشتهای از تاریخ است که به بررسی چندوچون تغییر درک انسان از دانش و فناوری در درازنای هزارهها میپردازد و اینکه چگونه این درک دستیابی به فناوریهای نوینتر را برای ممکن کرده است. دورههای اساسی پیشرفت علم را میتوان به چهار دوره اساسی تقسیم کرد. این دورهها خود به دورههای دیگری تقسیم میشوند که عبارتند از: دوره یونانیان ـ اسکندرانی، دوره انقلاب علمی در قرن هفدهم، دوره مادیگرایی در قرن نوزدهم، و دوره نوین. در این کتاب نگارنده بر آن است تا ذیل مقالات گوناگون، خواننده را با سیر اجمالی علوم از آغاز تا امروز آشنا سازد. در این مقالات، مؤلف ارتباط علم با هنر، دین، صنعت و تکنیک را بازنمایی میکند.
کتاب سیر تمدن آئینهای تمام نما از سرگذشت انسان است که میتواند بهترین یادگار برای امروزیان به حساب آید که در آن گذشته خویشتن را به نیکی بنگرند. نویسنده در این کتاب تمدن را مجموعه اعمال و آدابی میداند که انسانها از پدران خود میآموزند تا به فرزندان خویش انتقال دهند. او منظور اصلی خود را از نگارش این کتاب در آن میداند تا به فراهم آوردن همه اطلاعاتی برخیزد که امروز درباره اصل و پیدایش تکامل انسان در دست است. کتاب از نخستین سپیده دم تاریخ و حیات انسان یعنی از لحظهای که آدمی برای رفع نیازهای خود از غار تنهایی خویشتن قدم به طبیعت گذاشت تا برای ماندن به کشمکش دائمی با مرگ روی آورد تا غروب آن هنگامی که گروهی عرصه دریاها را در نوردیدند و در آن سوی ساحلها پا بر خشکی نهادند و تمدن آمریکا را پی افکندند، در برابر دارد. نویسنده در این سیر و سیاحت خود به هنگام عبور از منازل تمدن و کوره راه ها و پیچ و خمهای فراوان آن، خاطراتی جذاب و شنیدنی را برای خوانندگان به ارمغان آورده است و در به یاد آوردن آنچه بر او گذشته است جانب هیچ گروهی را فرو نمینهد. چه انسانهای غارنشین و چه هندوان و بواییان و چه مصریان و چینیان و آفریقاییان و ....