مطالبی که در این کتاب مطرح شده، مربوط است به چگونگی تولد، جوانی، توسعه، نیروگرفتن و سپس مرگ شهرهایی بس عظیم و مهم که در منطقه میانرودان (بینالنهرین) وسطی قرار گرفته بوده است. منطقهای که بین دو رود مهم دجله و فرات واقع است. این دو را را در گذشته از جهات گوناگون مادی و معنوی جزء «انهار بهشتی» قلمداد میکردهاند؛ که میتوان تا به امروز همچنان این صفت را بر آنها اطلاق کرد. در این کتاب به زیروبمها، زایشها، شبابها، اوجها و سقوطهای این منطقه و بهویژه تیسفون و بغداد را دربر دارد و قبل از ورود در بحث اصلی، درباره منطقهای که این دو شهر در آن متولد شدهاند، مورد بررسی قرار گرفته است.
درباره نام شهر «بغداد» و اینکه ریشه آن چیست، بین پژوهشگران اختلاف واقع شده است. استاد یوسف غنیمه اعتقاد دارد که نام بغداد از لحاظ ریشه و معنی آرامی است و از دو کلمه مرکب شده است. نویسنده این نوشتار ابتدا این قول را رد کرده و سپس به ریشهشناسی این کلمه پرداخته است.
در این مقاله سعی میشود تأثیر فرهنگی غزالی در محیط بغداد و دلایل عزیمت وی از آن شهر و نتایج آن از خلال حوادث آنزمان و مسایلی که در حوزه فرهنگی و مذهبی قلمرو اسلامی مطرح بود، تا حد امکان بررسی شود. بررسی حاضر مبتنی بر این عقیده است که نمیتوان تحول در مسیر زندگی غزالی را ورود به عالم تصوف وانزوا تلقی کرد و اصولأ نمیتوان ادعا کرد که تغییر صوری در دو مرحله زندگی غزالی قبل و بعد ترک بغداد تغییر مهمی در اصول فکری و اساس بینشهای دینی وی ایجاد کرده باشد.
امير حسن ايلكاني، بنيانگذار سلسله آل جلاير است كه در دوره فترت بعد از عهد ابوسعيد، طي چند سال، چندين مدعي براي تاج و تخت ايلكاني تراشيد وي سرانجام پس از هفده سال حكومت در بغداد و عراق عرب در 757 ق/ 1356 م دار فاني را وداع گفت. پسرش معزالدين اويس نيز در نوزده سالگي جانشين پدر شد و نوزده سال فرمانروايي كرد. سلطان اويس كه خود اهل هنر و نقاشي و مينياتوريستي چيره دست بود در تبريز ابنيه هاي عالي ساخت و به توسعه تجارت بين آذربايجان و روم ( آسياي صغير) توجه كرد. سرانجام به سبب بيماري سل مزمني كه داشت در 38 سالگي درگذشت. بعد از او پسرش سلطان حسين به سلطنت رسيد، اما فرمانروايي او بيش از هشت سال دوام نياورد و دائما" با توسعه طلبيهاي تركمانان قراقويونلو مواجه بود.عاقبت نيز به دست برادرش سلطان احمد جلاير به نقل آمد ( صفر 778 ق / ژوئيه 1376 م). بدين گونه سلطان احمد جلاير واپسين امير ايلكاني فرمانروايي خود را با خشونت و برادر كشي آغاز كرد. اين كتاب سلسله جلايريان را از لحاظ تشكيلات اداري - نحوه حكومت - وضعيت عمومي شهرها - زندگي اجتماعي مردم -هنر وادبيات و غيره مورد بررسي قرار ميدهد.