کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.

در این مجموعه، لغات، ترکیبات، اصطلاحات و کنایات دیوان مسعود سعد‌‌ تشریح و تفسیر شده است .این فرهنگ بر اساس تصحیح دکتر مهدی نوریان فراهم آمده و در آن واژه‌ها و اصطلاحات مورد بحث به ترتیب الفبایی تنظیم شده است. معنی هر واژه با یک تا سه شاهد شعری همراه است .صفحات پایانی به فهرست منابع و ماخذ اختصاص دارد.

مسعود سعد سلمان سراینده بزرگ شعر دری، در میان ستارگان درخشان آسمان ادب پارسی، تابندگی خاصی دارد. شعر او از دیرباز ـ از زمان خود شاعر تا روزگار ما ـ همواره مورد توجه و اقبال شاعران و سخن‌شناسان قرار داشته و از راه‌های گوناگون ستایش آنان را به خود اختصاص داده است. او شاعر مبتکری است که قالب‌های شعری مستزاد، شهرآشوب وترکیب‌بندهای بدون بند یا به قول رشید یاسمی «منقطعات» را برای نخستین بار در دیوان او یافت می‌شود و در سرودن نوع ادبی «حبسیات» که سرشار از عواطف انسانی است، شاعری به قدرت او شناخته نمی‌شود. در این کتاب افزون بر تصحیح دیوان مسعود سعد از روی نسخه‌های متعدد، معانی لغات، وزن شعر، اعلام، افتادگی ابیات، عنوان قصاید، شعر دیگران، سهوهای مقدمه رشید یاسمی، و .... از چاپ‌های قبلی این دیوان تصحیح شده است.

اصل مسعود سعد از همدان است. نیاکانش در زمانی که آوازه شوکت دولت غزنوی برخاست، به غزنین آمده در سلک عمال آن دولت منتظم گشتند. ولی درست معلوم نیست که کدام یک از اجدادش نخست وارد این خدمت شده‌اند. مسعود دو دوره حبس داشته است؛ یکی در قلعه‌های دهک و سو و نای در زمان سلطان ابراهیم و دیگر در قلعه مرنج در زمان سلطان مسعود بن ابراهیم. آغاز این حبس را باید ظاهرا یک سال بعد از وفات سلطان ابراهیم که در 492 واقع شد، قرار داد؛ زیرا که دوره کامرانی مسعود سعد و حکمرانی او در چالندر بسیار کوتاه بوده است. سیزده سال در مجموع او در زندان بوده و حبسیه‌هایش از بهترین اشعار این نوع فارسی است.