کتابخانه مجازی ادبیات

گویش خراسانی از گویش‌های اصیل و مهم زبان فارسی است که به سبب کثرت مردمانی که بدان سخن می‌گویند و نیز به سبب پایگاه محکمی که زبان فارسی همیشه در خطه خراسان داشته است، شناخت آن بایسته و سودبخش است. بسیاری از واژه‌هایی که در گذشته بخشی از گنجینه زبان فارسی را ساخته‌اند، امروزه در زبان روزمره کاربرد خود را از دست داده‌اند؛ اما در گویش خراسانی هنوز رواج دارند و زنده و کارساز مانده‌اند. میان آنها واژه‌های رسا و زیبا و مفیدی به چشم می‌خورند که امروز هم می‌توانند به کار آیند و بر غنای زبان بیفزایند. این کتاب به همین انگیزه‌ها فراهم آمده است. واژگان این فرهنگ عامیانه و گفتاری‌اند. واژگان خارجی رایج در پارسی خراسان در این فرهنگ کمتر آمده است.

منظور از این بررسی، نخست ضبط و ثبت گویش‌های رو به فراموشی‌نهاده نراق و محلات و بعد از آن برآورد شماره گویش‌های زنده و نمونه‌برداری از آنها در منطقه‌ای بوده است که از شمال به قم، از خاور به تفرش و اراک و خمین، از جنوب به اصفهان و گلپایگان و از باختر به کاشان محدود می‌گردد. گویش‌هایی که در این بخش بدان‌ها سخن گفته می‌شود، در همه جا «راجی» یا «رایجی» نامیده می‌شود.

لری گویشی است که مردم سه استان چهارمحال و بختیاری، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و مناطق مختلفی از استان فارس و قسمت‌هایی از استان بوشهر، کرمان و خوزستان بدان تکلم می‌کنند. این کتاب از نخستین تلاش‌ها درباره «گویش لری بویراحمدی» می‌باشد. گویش مردم این استان با تفاوت آوایی جزئی در سراسر استان وسیله تکلم مشترک آنهاست. این گویش از گروه زبان‌های ایرانی جنوب غربی می‌باشد. ساخت دستوری و واژگانی گویش لری و فارسی نشان می‌دهد که هر دو از فارسی میانه ساسانی که خود دنباله فارسی باستان می‌باشد، انشعاب یافته است.