در این کتاب، نویسنده نخست به اوضاع و احوال اجتماعی، دینی و اقتصادی گیلان، در دوره صفویه و بعد به شورش غریب شاه گیلانی در آن زمان و شکست نیروهای او و پایان زندگانی غم انگیز او میپردازد
فخری قویمی در مقدمه در مورد موضوع کتاب می گوید: قسمت اول شامل شرح زندگی و معرفی زنانی است که تا قبل از حمله اعراب و مغولان در ایران می زیسته اند و حتی بعضی از آنان به مقام شاهنشاهی و نیابت سلطنت و حکمرانی و سفارت و دریاداری و غیره رسیده اند. قسمت دوم مربوط میشود به بیوگرافی شیرزنانی که در زمان تسلط تازیان و مغولان خونخوار در رشته های مختلف دینی و علمی و هنری و غیره شهرت داشته اند. لیکن رفته رفته در اثر تعصبات خشک و بی مورد و از ترس روبرو شدن با بیگانگان و همچنین مقتضیات سیاسی زنان بیشتر اوقات خود ا به اداره امور خانه و تعلیم و تربیت فرزندان پرداختند. با این وصف شیرزنان بیداردلی از این جمع برخاستند که پیشگامان فرهنگ و آموزش زنان امروز شدند. قسمت سوم تشریح زندگانی و سیر پیشرفت زنان مشهور ایران در قرن اخیر صحبت به میان آورده است.
در این کتاب خواننده از گلزار شعر شاعرانی شوریده حال و نغزگوی به آوردگاه فرمانروایانی زیاده طلب و جنگ افروز کشانده می شود. گاه به دیدار حاکمی دادگر و زمانی در محضر حکیمی ژرفنگر می رود. از کاخ زرین زمامداری هرزه و حیله گر به کوخ عارفی دانشمند و دل آگاه می پیماید...
این کتاب شامل آیینها و باورهای عامیانه مردم گیل و دیلم (استان گیلان) است که در دو بخش جداگانه به ترتیب حروف الفبای فارسی گردآمده است. ذیل هر مدخل، افزون بر واژه فارسی، معادل گیلکی آن ذکر شده است. صفحات آغازین کتاب، به راهنمای آوانگاری و صفحات پایانی به واژهنامه گیلکی، فهرست نامها و آبادیها اختصاص دارد. مطالب یادشده با تصاویر همراه است.
صفحات کتب تاریخی نشانیهایی از گذشته دور گیلان و مازندران دارد که شالوده تاریخ مشترک این دو استان بر آن پایه نهاده شده است. مقارن ظهور اسلام و حتی خیلی پیش از آن پیوند این دو سرزمین باستانی با نامی یگانه تحت عنوان «پشتخوارگر» تاریخی آن چنان نزدیک و پیچیده و غیرقابل تفکیک پیش روی ما قرار میدهد که تمیز آن به آسانی ممکن نیست. این کتاب سرگذشت این اقلیم واحد است که طول آن از «آستارا تا استارباد»و عرض آن از سلسله جبال البرز تا دریای خزر کشیده است. در این کتاب روایت خونبارترین حوادث تاریخ «گیلان و دیلمستان» و «طبرستان و رویان و مازندران» ازآغاز تا مشروطیت.