کتابخانه مجازی ادبیات

کسانی که در ادب فارسی از روی صدق و تانی و نه از سر هوی و تمنی، تاملی مستمر و بی وقفه به منظور کشف اصول و موازین حاکم بر ادب و فرهنگ ایران داشته اند، نیک می دانند که از جمله مظاهر توانایی شگفت آور سخن سرایان بزرگ و افسونگر فارسی زبان، آنست که با قدرت استفاده از قانون تجرید و تعمیم ذهن خلاق و آفرینشگر خویش، بخوبی توانسته اند با رویت مناظر در صحنه حیات و اندیشه در کار روزگار و ژرفکاوی در پدیده های گیتی و ترکیب آن ها با یادها و خاطره ها و خوانده ها و شنیده ها و در یک کلام دانسته ها آمیزه ای از عبرت و حکمت پرداخته و با عرضه دستاوردهای تامل و تجربه در قالب سخنان منظوم و منثور خوانندگان آثار خویش را از چشمه سار زلال ذوق سلیم خود سیراب ساخته و قریحه جمال پرست آن ها را نوازش داده، آدمیان را از زادگان طبع جویای کمال خویش برخوردار و کامیاب گردانند...

ویژگی اصلی این پژوهش، کنکاش باستان‌شناسانه و روان‌شناسانه درباره‌ی شخصیت‌ها و فضای اجتماعی و سیاسی داستان‌های "شاهنامه" است. به باور نگارنده: "شاهنامه دارای دو بخش است که به طور کامل با هم تفاوت دارند. ویژگی‌های ساختی، زبان شناسی، جهان‌بینی و مانند این‌ها در هر دو بخش چنان ناهماهنگ و ناهمخوانند که می‌توان گفت دارای دو اندیشه، دو استعداد، و دو پسند جداگانه و نایکدست‌اند. برای نمونه در یک بخش سستی و ناپایداری جهان، بنیان جهان‌بینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیاده‌خواهی اساس جهان‌بینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیاده‌خواهی اساس جهان‌بینی نویسنده را می‌سازد؛ ..... بر این اساس می‌توان شاهنامه را بر دو بخش جداگانه بخش‌بندی کرد بخش نخست از آغاز شاهنامه تا پایان شاهنشاهی (= امپراتوری) کیخسرو به همراه داستان رستم و اسفندیار است که شاهنامه‌ی اصلی نامیده می‌شود و بخش دوم از آغاز پادشاهی لهراسب تا پایان شاهنامه (بدون داستان رستم و اسفندیار) است که آن را شاهنامه افزوده نام نهاده‌ایم. شاهنامه‌ی افزوده نوشته‌ی فردوسی است؛ اما شاهنامه‌ی اصلی نویسنده‌ی دیگری دارد که باید برای یافتن نامش در تاریخ و تاریخ ادبیات کاوش کرد. کتابی که پیش رو دارید کوشیده تا این نظر را که کل شاهنامه نوشته‌ی یک تن نیست به اثبات برساند".

مقاله‌ «جادوی شعر در کلام نهفته است» به همراه چند مقاله دیگر، کتابی را همین نام شکل داده‌اند که به زودی توسط نشر چشمه منتشر خواهد شد. این مطلب، نیم‌نگاهی به چند ترجمه شعر از شاملو دارد و سپس مباحث دیگری را پی می‌گیرد. اما از آنجا که آن مباحث دیگر را نیز می‌توان بر روی ترجمه‌های شعری شاملو سنجید و ارزیابی کرد، در این جا مقاله «جادوی شعر در کلام نهفته است» را به شکل کامل می‌آوریم.

در نوشتن، آنچه من خود را وقف آن کرده‌ام. در پی آنم که از این جهان در امام باشم، از تمامی این روزمرگی، در جستجوی نظامی توصیف‌پذیرم، واقعیتی شماره‌گذاری شده که به دویست ـ سیصد صفحه محدود می‌شود، جهانی شکل‌پذیر و ادبی که رها از هر گونه سر درگمی مربوط زندگی و هرگونه ناامنی است، واقعیتی که در آن ـ را اندکی اغراق ـ نظم حکم فرماست، مدرک گونه است، و این البته به این معنا نیست که این جهان مکتوب کمتر مخاطره‌آمیز و کمتر درگیرکننده است، در سفیدی میان سطرها مصیبت ناکافی بودن و وقف کردن حس می‌شود، فاجعه بی‌ثمر بودن. همان نخستین جمله، نخستین کلام سرآغاز بی‌نظمی، شروع آشفتگی و بتدای بیهوده‌نویسی است.