کتابخانه مجازی ادبیات

کلیم کاشانی صاحب این کتاب، ملک‌الشعرای دربار شاه‌جهان و معاصر شاه عباس کبیر بود. او دو بار به هند سفر کرد که بار دوم در سال 1030 هـ. به هند سفر کرد و تا آخر عمر در همین سرزمین به سر برد. او به دستور شاه‌جهان تاریخ این پادشاه را به صورت مثنوی منظوم کرد. این مثنوی را می‌توان به دو قسم کرد؛ قسمت اول مشتمل است بر حمد، مناجات، نعت حضرت سیدالمرسلین، در صفت معراج، در مدح حضرت ظل الهی (شاه‌جهان)، خطاب به خداوند متعال، در تعریف سخن و سبب نظم کتاب، بیان نسب اعلی‌حضرت ظل الهی (شاه‌جهان) بیان جانشینان تیمور، و ..... قسمت دوم نیز محتوای وقایع تاریخی عصر شاه‌جهان است.

سبک هندی (سبک اصفهانی) سبک مسلط شعر قرون دهم و یازدهم هجری قمری ایران و هندوستان است. پس از غور در اشعار سبک هندی بهروشنی معلوم می¬شود چطور قالب و چارچوب تنگ اشکال کهن شعر فارسی ظرفیت این همه تعبییر و تصویر و اشیاء و بالندگی و گستردگی زندگی خشن و پرتحرک و دقیق دوران نوین را ندارد. شعر سبک هندی از بسیاریِ اشیاء و تعابیر در حال انفجار است. این کتاب در حقیقت مجموعه¬ای از دو کتاب است: کتاب اول تحقیقی درباره سبک هندی در چهار بخش و کتاب دوم نیز در سه بخش به این ترتیب نگارش یافته است: شرح زندگانی کلیم کاشانی؛ نقد مجمل اشعار کلیم و گزیده¬ای از اشعار او.

اين مقاله، با تحقيق و تفحص در مثنوي معنوي، ديوان شمس، خمسه نظامي، ديوان خاقاني، بوستان سعدي و تمامي آثار منظوم عطار فراهم آمده است؛ بدين ترتيب که ابتدا، ابياتي را که به نحوي با طب ارتباط داشته استخراج کرده، سپس با مراجعه به کتب معتبر طب قديم، اطلاعات مربوط به هر بيت را جمع آوري نموده‌ايم. ذکر اين نکته لازم است که در برخي ابيات، خواص طبي يک ماده و يا گياهي دارويي مورد نظر شاعر بوده است و در برخي ديگر، صحبت از نوعي بيماري، عوامل و علايم آن و يا شيوه درمان آن مرض به ميان آمده است و در بعضي موارد نيز با مسايل متفرقه طب روبه رو هستيم. گفتني‌ها در اين نوشتار، تحت چهار عنوان کلي: «طب و درک مفاهيم شعر»، «طب و تصوير آفريني»، «طب و تمثيل» و «طب و مضامين شعر» به بيان در آمده است.

ازوپ، افسانه‌پردازي است که نام او با حکايات اخلاقي حيوانات عجين شده و به عنوان پدر فابل در غرب شناخته شده است. گرچه از زندگي او اطلاع دقيقي در دست نيست اما حکايات باقي مانده از او هم چنان مورد توجه همگان است. اغلب 208 حکايت تعليمي از افسانه‌هاي ازوپ در زمره فابل (= تمثيل حيواني) قرار دارند که در آنها هر حيوان، ممثل يک تيپ از مردم است. افسانه‌هاي ازوپ مربوط به حدود قرن ششم قبل از ميلاد است. شخصيت‌هاي حکايات ازوپ را حيوانات، گياهان، انسان‌ها و خدايان تشکيل مي‌دهد. به طور معمول، در پايان بيشتر اين حکايات که نقش‌پردازان عمده آن حيوانات هستند، پندهايي بيان مي‌شود. برخي از مضامين و محتواي آثار سعدي عينا در افسانه‌هاي ازوپ ديده شده يا قابل تطبيق با کلمات و عبارات وي است. اين مي‌تواند از باب «توارد» يا «تاثير و تاثر» باشد. از آن جا که فضايل و رذايل اخلاقي ريشه در ذات انسان دارد و تقريبا در تمام فرهنگ‌ها و زبان‌ها، مورد پذيرش همگان است، بسياري از مفاهيمي که در افسانه‌هاي ازوپ آموزش داده شده در آثار سعدي هم به آن پرداخته شده است. مضامين آثار سعدي هم چون افسانه‌هاي ازوپ فضايل و رذايل اخلاقي را شامل مي‌شود. در مجموع از ميان حکايت‌هاي ازوپ، 39 حکايت آن با بن‌مايه‌هاي شعر سعدي همساني دارد و قابل تطبيق است. هدف مقاله حاضر بررسي و تحليل حکايت‌هاي ازوپ با مضامين و درونمايه مشابه درعبارات و اشعار سعدي است.