کتابخانه مجازی ادبیات

تذکرةالاولیاء کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمت‌هایی مسجع، که در شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توسط فریدالدین عطار نیشابوری به فارسی نوشته شده‌است. تذکرةالاولیاء کتابی درباره زندگی، حالات، اندیشه‌ها و سخنان عارفان و مشایخِ تصوف است، و به ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمت‌آمیز صوفیان بزرگ می پردازد.این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هر باب به زندگی یک صوفی پرداخته است و در ابتدای هر باب سخنانی مسجع در تمجید و ثنای صوفی بیان شده و سپس سخنان و داستان ها درباره صوفی آورده شده است.نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق اختصاص یافته‌است، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج .

شرح اصطلاحات تصوف، اثر سید صادق گوهرین، در 8 جلد و به زبان فارسی است.نویسنده، مقدمه بسیار مفصلی بر جلد اول کتاب نوشته که در آن درباره تاریخ تصوف و ارتباط آن با اسلام و به‌خصوص شیعه و همچنین فرقه‌های متصوفه و... توضیح می‌دهد. وی انگیزه اولیه نگارش این اثر را تشویق استادش بدیع‌الزمان فروزانفر و دیدن خوابی می‌داند که در آن پیامبر خدا به وی توصیه به این امر کرده است. او درباره طرز تدوین و تنظیم کتاب می‌نویسد: در جمع‌آوری اصطلاحات صوفیان، از قدیم‌ترین آثار موجود این طایفه تا قرن هفتم هجری که زمان زندگانی مولانا و آثار گران‌بهای او از جمله مثنوی معنوی اوست، بسنده کردم و در این جمع‌آوری سعی کردم که پیوسته از پرارزش‌ترین متونی که مورد قبول مشایخ این مسلک است استفاده شود. در شرح اصطلاحات، از کتاب‌های پس از قرن هفتم و همچنین از تفاسیر قرآنی صوفیان و کتب تاریخی و تذکره‌های آنان نیز استفاده شده است. نویسنده ذیل هر اصطلاحی عین عبارتی را که پیشوایان صوفیه در آثارشان آورده‌اند، بدون کم‌وکاست نقل می‌کند. سپس برای درک بیشتر مفاهیم بسیاری از اصطلاحات، ذیل عنوان اقوال مشایخ، گفتار پیشوایان معروف این طایفه را می‌آورد. پس از آن، در حاصل کلام، به شرح و توضیح آنچه در نقل عبارات و کتاب‌ها و اقوال مشایخ آورده شده، می‌پردازد. او سرانجام ذیل عنوان «اما در مثنوی» می‌کوشد با نقل اشعار مثنوی آنچه را که مولانا در بیان هر اصطلاحی آورده است، نقل کند و شروحی بر آن بنویسد.

کتاب حاضر بخشی از مقالات پراکنده زنده‌یاد دکتر محمدجواد مشکور که مجموعا با 40عنوان به طبع رسیده است. این مقالات که مربوط به دوران ایران پیش از اسلام است در پنج بخش تنظیم شده‌اند: اوضاع اجتماعی ایران باستان، شمه‌ای از تاریخ ایران باستان، ادیان ایران باستان، زبان‌ها و ادبیات در ایران باستان و جغرافیای تاریخی شهرها. گفتنی است که در ابتدای کتاب سرگذشت و زندگی‌نامه و همچنین کتاب‌شناسی و آثار دکتر مشکور آورده شده و نام نشریه و تاریخ انتشار هر مقاله در ابتدای مقاله درج گردیده است. عناوین تعدادی از مقالات این مجموعه بدین قرار است: طبقات مردم در ایران قدیم، نوروز باستانی، گئوماتای مغ، روابط ایران و هند در پیش از اسلام، دین مزدیسنا یا زرتشتی، زادگاه زرتشت، مانی و دین او، مزدک و کیش او، دین بودا در ایران باستان، زبان ماد، زبان پارتی، زبان پارسی دری، خط‌های ایران باستان به روایت حمزه اصفهانی، زبان و فرهنگ آرامی، هزوارش در زبان پهلوی، مازندارن و طبرستان از قدیم‌ترین ایام تا امروز، خلیج فارس و نام آن در طول تاریخ.

عصر سلجوقی به ویژه سلاجقه روم به واسطه گسترش زبان و ادب فارسی و عرفان ایرانی در منطقه آسیای صغیر اهمیت ویژه‌ای دارد. در این میان سلاطین، وزراء و امرای آنان در این زمینه نقش مهمی ایفا کرده‌اند. یکی از این وزراء که در این عصر می‌زیست و به مولانا عشق می‌ورزید و مولانا مکتوباتی به وی نوشته، جلال‌الدین قراطای است. در این مقال به معرفی این شخصیت تاریخی عصر سلجوقیان روم و ارتباط او با مولانا و یادگارهای بازمانده از وی در قونیه پرداخته خواهد شد.