کتابخانه مجازی ادبیات

یکی از شیوه‌های ابراز نظر در مورد قدرت و نظام سیاسی در دوره پهلوی دوم، سرودن شعر بود. از آنجایی که اختناق حاکم بر جامعه اجازه اعتراض و اظهارنظر صریح را نمی‌داد، بسیاری از افراد با استفاده از صنایع ادبی، چون کنایه، ایهام و ... در قالب شعر مخالفت خویش را با وضعیت موجود اعلام می‌کردند. از طرف دیگر تعدادی از طرفداران رژیم پهلوی نیز به وسیله شعر به تعریف از این رژیم می‌پرداختند. این کتاب اشعار مخالفین و موافقین رژیم پهلوی را با توجه به مبانی فکری آنها مطرح کرده و مضامین و معانی هرکدام را مورد بحث قرار داده است.

این کتاب دو هدف را دنبال می‌کند؛ استخراج کلمه‌ها و ترکیب‌های تازه و بکر از لابلای اشعار شاعران بزرگ معاصر فارسی که در این بخش نگارنده تلاش کرده حجم بزرگی از خلاقیت‌ها و آفرینش‌های زبانی شاعر را در قالب واژه‌نامه‌ای اختصاصی ارائه کند. هدف دوم آن است که این فرهنگ می‌تواند تا حد زیادی مواد و مصالح لازم را برای بررسی‌های ادبی و زبان‌شناسی در حوزه‌های گوناگون سبک‌شناسی و نقد ادبی درباره شاعر و ادبیات معاصر فراهم آورد. این کتاب فرهنگ اشعار فروغ فرخزاد است که نویسنده کوشیده این دو هدف را در آن دنبال کند.

مهدی اخوان ثالث (م. امید) یکی از سرشناس‌ترین چهره‌های شعر معاصر است که با حضور چهل‌ساله خود در عرصه شعر و ادب، کارنامه درخشانی از خود به یادگار گذاشت و یکی از تأثیرگذارترین شاعران عصر خود به شمار می‌رود. او گرچه از سنین نوجوانی به سرودن شعر در قالب‌های کلاسیک روی آورد؛ ولی پس از آشنایی با شعر نو و نیما و سرودن شعر در قالب نیمایی، به شهرت رسید. در این کتاب پس از مروری کوتاه بر زندگی و جهان شعری اخوان، در فصل اول به شعرهای کلاسیک اخوان در قالب‌های غزل، قطعه، قصیده، مثنوی، ترکیب‌بند، رباعی، دوبیتی‌ و تک‌بیتی پرداخته شده است. فصل دوم اختصاص به بررسی اشعار نئوکلاسیک اخوان دارد. در فصل سوم شعرهای نو اخوان به لحاظ زبان و بیان، وزن شعر و پایان‌بندی مصراع‌ها، قافیه‌های کناری در شعر، موسیقی درونی، روایت و فرم و ساختار بررسی شده است. فصل پایانی کتاب اختصاص به بیان گفتارهایی درباره شعر اخوان از نویسندگان و ادبای کشور دارد.

درباره شعر نیما و نیز خاستگاه و ریشه‌های شعر نو و آگاهی یا عدم آگاهی وی از تلاش‌های پیوسته یا گسسته پیشینیان در سرودن شعر در قالبی غیر از غزل کلاسیک حرف‌های زیادی زده شده است. ولی روند تکامل شعر نیما نشان می‌دهد که او نه با تلاش پیشینیان ـ به‌ویژه آغازگران تحول در شعر فارسی ـ آشنایی داشته و نه به پیروی از آنان به فکر سرودن شعر در قالب آزاد با مصراع‌های کوتاه و بلند و بدون قافیه روی آورده و نه به تقلید صرف شاعران بیگانه. در این کتاب ابتدا به اختصار درباره زندگی و شعر نیما مطالبی ارائه شده و سپس در سه فصل به نقد و بررسی اشعار نیما پرداخته شده است که در فصل اول شعرهای کلاسیک نیما در بخش‌های مثنوی، قطعه، قصاید، غزلیات، رباعیات، ترجیعات و مسمط‌ها، در فصل دوم شعرهای نئوکلاسیک نیما و در فصل سوم نیز شعرهای نو او مورد بررسی قرار گرفته است.