کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب بدیع القرآن تالیف ابن ابی الاصبع مصری متوفای سال 656 ه. یکی از ارزشمندترین کتابهایی است که اعجاز قرآن کریم را از نظر بلاغت و شیوایی بیان که به "اعجاز بیانی" معروف است، مورد بررسی قرار داده، و حقا "ناتوانی بشر را از آوردن مثل قرآن" به ثبوت رسانیده است. مولف نه تنها اسلوبهای زیبا و بی مانند تعبیرهای قرآنی که مورد بررسی دانشمندان پیش از خود بوده، با دقت و امعان نظر بیان داشته، بلکه خود نیز تعداد 33 نوع از انواع بدیع قرآن را باداع نموده، و به آخر کتاب افزوده است. این کتاب را مقدمه ای از مصحح مرحوم"حفنی محمدشرف" زینت بخشیده است، مصحح در این مقدمه به نوبت خود آنچه در توان داشته در تبیین آغاز بحثهای بیانی قرآن کریم قرو نگذاشته و خلاصه ای از مراحل تحول و پیشرفت شناخت اعجاز بیانی را تقدیم داشته است.

نویسنده در مورد علت تالیف کتاب می گوید: در این رساله نوعی از اشعار عربی را به نام موشحات مطالعه کرده و پای از دامنه مباحث کاملا فنی بیرون ننهاده ام، به علاوه تتبع اشعار مذکور تاکنون در کشور ایران سابقه نداشته و کلمه موشح نیز در نزد صاحب المعجم از حدود صنعتی از محسنات بدیعی تجاوز نکرده است....

این کتاب ترجمه متن عربی کتابی است کم‌نظیر و بسیار بلیغ و پرارزش در مسائل علم معانی و دلائل بلاغت و اعجاز قرآن از عالمی متبحر و ادیبی نکته‌سنج عبدالقاهر جرجانی از عالمان و ادیبان قرن پنجم هجری. شیخ در این کتاب قدرت بلاغتش را با مهارتی تمام به تصویر کشیده و اندیشه والایش را در باب دقایق قرآن با ذوقی سرشار و هنری وصف‌ناپذیر به رشته تحریر درآورده است. او در هر مسئله از مسائل علم معانی و بیان با گامی استوار و شیوه ای دلنشین وارد مطلب شده و با بررسی دقیق و نظری وسیع همه زوایای آن را مور بحث قرار داده و سرانجام با به دست دادن قاعده‌ای منطقی و علمی و موفق و سرفراز از مضایق بحث بیرون آمده است.

قرآن سرآمد فصاحت و بلاغت در زبان عربی است. زبانی که مردانش برای بردن گوی فصاحت و بلاغت در میدان شعر از یکدیگر سبقت می گرفتند. برای دانستن قدری از اعجاز کلام وحی، باید علل برتری و اسباب سخن فصیح و بلیغ را فهمید. عبدالقاهر جرجانی (م 471ق) عالم و دانشمند علم لغت و صرف و نحو عربی، در این کتاب قدری از دلائل اعجاز قرآن را برشمرده است. وی علاوه بر احاطه بر کلام و فقه، از ذوق شعری نیز بهره داشت. از این عالم ادیب، آثار با ارزشی بر جای مانده که مهم ترین آنها کتاب دلائل الاعجاز است که گویای قدرت تسلط او بر زبان عربی و نکات بلاغی قرآن است. ترجمه این اثر مهم را سید محمد رادمنش، استاد دانشگاه ادبیات دانشگاه تهران،‌ در سی و هفت مبحث انجام داده و در فهم برخی نکات بلاغی ابیات عربی از دو استاد عرب زبان راهنمایی و مساعدت گرفته است. این کتاب مهم و ارزشمند پیش از این در انتشارات دیگری به چاپ رسیده بود و در سال 1384 بار دیگر در انتشارات شاهنامه پژوهی به زیور طبع آراسته شد.