کتابخانه مجازی ادبیات

تاريخ ادبيات ایران از صفويه تا عصر حاضر، اثر ادوارد براون، بررسى ادبيات ایران از صفويه تا عصرحاضر مى‌باشد كه به زبان انگليسى و قبل از سال 1926م، نوشته شده است. این اثر توسط دکتر بهرام مقدادی به زبان فارسی ترجمه شده و تحشیه و تعلیق آن نیز توسط دکتر ضیاءالدین سجادی و دکتر عبدالحسین نوائی صورت گرفته است. كتاب «تاريخ ادبيات ایران»، حاصل سى سال كوشش، تحقيق و مطالعه مداوم نویسنده است و در چهار جلد نوشته شده است كه جلد چهارم آن (جلد حاضر)، سلسله‌هاى صفويه، قاجاريه و اوايل پهلوى را در بر مى‌گيرد. نویسنده، هدف خويش را از تدوين و تأليف كتاب، اين‌گونه بيان مى‌دارد: «ساليان دراز مرا آرزو اين بود كه حديث كاميابى‌هاى معنوى و ادبى ایرانیان را بنويسم. يكى از مورخين در تاريخ انگلستان كتابى دارد كه درخور اعلى درجه ستايش است؛ نام آن داستان‌نويس، «گرين» و عنوان كتاب نفيسش، «تاريخ مختصر انگليس» است. نگارنده نيز دل در اين راه بسته بود كه سرگذشت ایران را اندكى به همان اسلوب بپردازد... كتاب‌هاى فراوانى درباره ایران نوشته‌اند، لكن تا امروز كمتر كسى را آن همت بوده است كه داستان بسيار دل‌انگيز اين كشور پهناور را به‌نحو جامع و درعين‌حال، بالنسبه موجز و مختصر به رشته تحرير درآورد. در مقدمه محقق، توضيحات مفيد و مفصلى پيرامون نویسنده و كتاب وى، داده شده است. در مقدمه نویسنده نيز به زحمات وى و اهميت و ارزش كتابش، اشاره شده است. متن اصلى كتاب، شامل سه بخش و ده فصل مى‌باشد كه بخش اول آن، از فصل اول تا پنجم، تحت عنوان «نكات عمده تاريخ ایران در قرن اخير»، بخش دوم، از فصل پنجم تا فصل هشتم با عنوان «شعر فارسی در چهار قرن اخير» و بخش سوم، از فصل هشتم تا دهم با عنوان «نثر فارسی در چهار قرن اخير» مطرح گرديده است

فخری قویمی در مقدمه در مورد موضوع کتاب می گوید: قسمت اول شامل شرح زندگی و معرفی زنانی است که تا قبل از حمله اعراب و مغولان در ایران می زیسته اند و حتی بعضی از آنان به مقام شاهنشاهی و نیابت سلطنت و حکمرانی و سفارت و دریاداری و غیره رسیده اند. قسمت دوم مربوط میشود به بیوگرافی شیرزنانی که در زمان تسلط تازیان و مغولان خونخوار در رشته های مختلف دینی و علمی و هنری و غیره شهرت داشته اند. لیکن رفته رفته در اثر تعصبات خشک و بی مورد و از ترس روبرو شدن با بیگانگان و همچنین مقتضیات سیاسی زنان بیشتر اوقات خود ا به اداره امور خانه و تعلیم و تربیت فرزندان پرداختند. با این وصف شیرزنان بیداردلی از این جمع برخاستند که پیشگامان فرهنگ و آموزش زنان امروز شدند. قسمت سوم تشریح زندگانی و سیر پیشرفت زنان مشهور ایران در قرن اخیر صحبت به میان آورده است.

این کتاب مجموعه چهار تحقیق مستقل درباره دوره ایلخانان است: الف) دین و مذهب در عهد ایلخانان ایران؛ ب) تصوف در دوره ایلخانان؛ ج) جامع‌التواریخ و تاریخ‌نویسی در دوره ایلخانان؛ د) مقلدین شاهنامه در دوره مغول و تیموری و تاریخ منظوم شمس‌الدین کاشانی. قسمت اول و دوم در حقیقت مکمل تاریخ سیاسی مغول و مقدمه‌ای برای ورود در مباحث مربوط به تاریخ اجتماعی آن دوره محسوب می‌شود. قسمت سوم و چهارم شامل تحقیق نسبتاً دقیق و کم‌سابقه‌ای درباره تاریخ‌نویسی در دوره مغول و ارزش و اهمیت جامع‌التواریخ و مؤلف واقعی آن و مسئله رابطه جامع‌التواریخ با خواجه رشیدالدین و همچنین مقلدین شاهنامه در دوره مغول و تیموری و تاریخ منظوم شمس‌الدین کاشانی است.

این کتاب متن پیاده‌شده سخنرانی استاد منوچهر مرتضوی از اساتید مسلم و صاحب تحقیقات عمیق در تاریخ و ادبیات ایران است. تحقیقات ایشان درباره نقش آذربایجان در تاریخ شاهنشاهی ایران نوعی ابتکار خاصی است که افزون بر نشان‌دادن اهمیت نقش‌هایی که دلاوران این سرزمین در دوران تاریخ کهن شاهنشاهی ایران به عهده داشته‌اند، اخلاقیات و روحیات اختصاصی فرزندان رشید خطه آذربایجان را به‌خوبی تعریف کرده و احساسات میهن‌پرستی ابناء میهن را نیز به‌شایستگی تحریم می‌نماید. این سخنرانی در روز شنبه 23 بهمن ماه 1344 در کتابخانه ملی تبریز ایراد شده است.