مانی و مانویت: این دو کلمه هرگز نتوانستهاند از ملعنتی که از آغاز بر آنها بار شده رهایی یابند، با وجود کارهای نادری که کوشیدهاند واقعیت تاریخی را روشن کنند، هرگز یک دادرسی عمومی برای اعاده حیثیت به این انسانها و آیینشان صورت نگرفته است. این کتاب، پژوهشی است ممتاز از استاد و محقق برجسته فرانسوی که چشم دل را به تمامی بر اسطوره مانی برمیگشاید و این آیین ایران باستان و گردش و گسترش آن را در دیارهای دیگر آنطور که باید و شاید معرفی میکند.
این کتاب خواننده با را یک سلسله تحولات مهم مذهبی و احیاناً اجتماعی که از زمان زرتشت تا فیام مازیار در ایران به وقوع پیوسته، آشنا میکند و تحولات مذکور را تا آنجا که ممکن است با چهرههای واقعی خود به خواننده مینمایاند. در این کتاب مباحثی چون مذاهب ایرانی، آیین زرتشتی، مانی و مانویت، مزدک، اختلاف طبقاتی در ایران باستان و قیامهای ایران طرح شده است.
این کتاب دربرگیرنده یازده گفتار درباره آیین مانی و گنوسی است. هفت گفتار نخست این کتاب از مجموعه هفدهجلدی «دانشنامه دین» ویراسته میرچا الیاده است؛ دو گفتار دیگر از جس. پ. آسموسن ایرانشناس بزرگ دانمارکی است و دو گفتار پایانی از ایرانشناس نامدار و.پ. هنینگ است از مجموعه دوجلدی مقالات وی به پارسی برگردانده شده است. عناوین مقالات کتاب بدین ترتیب است: آیین گنوسی از آغاز تا سدههای میانه؛ آیین گنوسی از سدههای میانه تا اکنون؛ آیین گنوسی، بدعتی مسیحی؛ آیین مندایی؛ مانی؛ آیین مانوی؛ آیین مانوی و مسیحی؛ تاریخچه پژوهشهای مانوی؛ مانی و دین او: بررسی متون؛ قطعهای از شعر مانوی به ترکی باستان؛ چند شعر مانوی.