کتابخانه مجازی ادبیات

مقالات الاسلاميين و اختلاف المصلين، كتابى است به زبان عربى نوشته ابى‌الحسن على بن اسماعيل أشعرى (متوفاى 324ق.) در موضوع فرقه‌هاى اسلامى و آراء مختلف كلامى. درباره زمان نگارش كتاب بايد گفت، آخرين حادثه‌اى كه مؤلف از آن ياد مى‌كند، خروج و كشته شدن فردى قرمطى است كه در سال 291ق. اتفاق افتاده و از اين گزارش روشن مى‌شود كه تألیف اين كتاب بعد از اين تاريخ صورت گرفته است. كتاب حاضر مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم ناشر؛ فرانس اشتاينر، مقدمه مؤلف و فاقد بخش‌بندى و فصل‌بندى روشن است. اين‌اثر را بايد كهن‌ترين و معتبرترين منبع موجود در زمينه تاريخ عقايد اسلامى محسوب كرد. اين كتاب از منابع كهن ملل و نحل است و از آن جهت كه نویسنده آن پيشواى مذهب اشعرى است، بسيار قابل توجّه است. اشعرى بحث را با اختلاف در امامت آغاز كرده است كه از اوّلين بحث‌هاى مفصّل وى درباره فرق شيعه است. او شيعه را به سه گروه غلاۀ و رافضه و زيديّه تقسيم كرده و با يادكرد فرقه‌هاى آنان در مورد مسائل اختلافى، از عقايد آن سخن گفته است. او غلاة را از رافضه جدا مى‌داند؛ امّا برخى از فرق غلاة؛ مانند بيانيّه و حربيّه را در ذيل رافضه نيز ياد مى‌كند. مؤلّف با اينكه اتهام معروف و بى‌بنياد تجسيم را به هشام نسبت داده است؛ تصريح مى‌كند كه رافضه معتقد به تجسيم نبوده‌اند. اشعرى در تبيين عقايد فرق، بسيار متعادل‌تر از بغدادى و امثال اوست. بحث از خوارج و مرجئه در صفحات بعدى آمده است و آنگاه به معتزله اشاره كرده است. مؤلّف پس از تبيين عقايد مختلف به تفصيل از عقايد خود- كه سازنده و پردازنده مذهب اشعرى است- سخن گفته است. از بخش‌هاى مهم اين اثر، بابى است كه به آراء متكلمان در مباحث جهان شناسه‌گانه، نظير جوهر، جسم، حركت‌و ادراك اختصاص يافته است كه از آن مباحث به «دقيق الكلام» تعبير مى‌شود. اشعرى فصلى را نيز به بيان اجمالى عقايد اصحاب حديث و اهل سنت اختصاص مى‌دهد.

ناشر در ابتدای کتاب در مورد موضوع کتاب می گوید: " تاریخ فلسفه در اسلام در چهار مجلد و طی ده سال با حجمی بالغ به دوهزار صفحه انتشار یافت. از همان ابتدا تصمیم بر این بود که برای هر جلد واژه نامه و فهرست راهنمای جامعی فراهم شود. لذا تصمیم بر این شد که ضمن چاپ جلدهای بعدی رفته رفته واژه نامه و فهرست راهنمای هر جلد فراهم شود تا در جلد پایانی کتاب به طور کامل به خوانندگان عرضه گردد. و چنین نیز شد. اما چاپ آن میسر نشد. از طرح انتشار جلد جداگانه ای که شامل واژه نامه و فهرست راهنما باشد نیز به دلایلی صرف نظر شد. اکنون از انجا که گمان می رود چاپ واژه نامه این مجلدات مفید فایده ای باشد به انتشار آن مبادرت می شود. این واژه نامه به دو صورت تدوین شده است. صورت اصلی و مرجع آن برحسب الفبای انگلیسی و فهرست راهنمای فارسی آن برحسب الفبای فارسی است. در صورت نخست در جلوی هر واژه انگلیسی معادل فارسی آن در ترجمه با ذکر جلد و شماره صفحه مشخص شده است. در فهرست راهنمای فارسی معادلهای این واژه ها، بدون ذکر معادل انگلیسی آنها، فهرست شده است و شماره ای که در جلوی هریک از آنها قرار دارد ارجاعی است به شماره صفحه واژه نامه انگلیسی و شماره سطر و ستون ان در همین کتاب.