عشق آرمانی یا عشق «ظرفا» از اوایل سده دوازدهم تا اواخر سده پانزدهم میلادی، به مدت چهارصد سال بر ادبیات فرانسه چیره شد و آثار ارزنده بسیاری در نظم و نثر پدید آورد. از فرانسه نیز روانه ایتالیا و سیسیل و آلمان شد و در آنجا هم الهامبخش شاعران و نویسندگان متعدد گردید؛ اما در شرق، مفهوم متعالی و برتر عشق از دیرباز وجود داشته است. شرقیان از عشق چیزی جز این نمیفهمند و جنبههای صرفاً شهوانی عشق غربی بر آنان پوشیده است و این نکتهای است که مؤلف کتاب میخواهد به اثبات آن بپردازد. وی بر آن نیست که تأثیر ادبیات اندلسی را در پیدایش ادبیات درباری ثابت کند؛ زیرا ناقدان و محققان دیگر بدین کار پرداختهاند و نظرات گوناگون درباره آن اظهار داشتهاند، نظراتی که مخالفتها و بحثها و انتقادهای فراوان برانگیخته است. وی میخواهد نشان دهد که در ادبیات عاشقانه عرب، از صدر اسلام تا قرن پنجم هجری، مفهومی از عشق وجود داشته است بسیار نزدیک به مفهومی که بعدها تروبادورهای فرانسوی در غرب رواج دادند.
بحث آغازین کتاب درباره "عشق "است که از آن به مثابه موهبت الهی و دست مایه عرفان یاد شده است .در پی آن، دیدگاههای فلاسفه یونان کهن، نیز روان شناسان و عارفان نامآور پس از اسلام همچون حلاج، بایزید، احمد غزالی، و عین القضات در خصوص عشق تحلیل میشود .مبحث بعدی کتاب درباره شناخت منابع شرقی و غربی عرفان است و از این رهگذر، مسیر آن از بودا و زردتشت تا افلاطون و پلوتن و حکمای اسکندریه، همچنین عرفان یهودی و مسیحی و ماندایی به تفصیل پی گرفته شده است .در بخش مربوط به "تصوف اسلامی "شکلگیری آن در قرن دوم هجری شرح و تحلیل شده افزون بر آن، فرق میان عرفان و تصوف، سیر تصوف از آن هنگام تا قرن نهم هجری (دوران کمال رواح آن) باز نموده شده و از بزرگان و مشایخ این قرون به اختصار سخن رفته است .بخش دوم کتاب (جلوههای عشق و عرفان در شعر فارسی) اشارتی است به زندگی شاعران عارف که با نمونههایی چند از سرودههای آنان فراهم میآید .
موضوع این رساله افلاطون پیرامون پاسخ این پرسش است که «عشق چیست؟». آیا میتوان عشق را مترادف با دوست داشتن دانست؟ یا این دو مقولههای نزدیک به هم هستند؟ به نظر بسیار از محققان، هنر نویسندگی و بلاغت افلاطون در این رساله به اوج کمال رسیده و اتحاد شعر و حکمت در هیچیک از رسالات دیگر او بهتر از این دیده نمیشود. در مقدمه این کتاب به زندگی و اندیشه افلاطون پرداخته شده و در ادامه رساله او ترجمه شده است.