این کتاب، پژوهشی درباره دیوان استیفا و نظام مالیه عمومی در ایران با تکیه بر نظام قدیمی استیفا در عصر اسلامی و نظام دستورالعمل و کتابچه دخل و خرج معمول عصر قاجار از آغاز تا رایج شدن بودجه و برنامهریزی اقتصادی پس از نهضت مشروطیت است که در پی استخدام مستشاران خارجی امثال شوستر و میلسپو و همزمان با الغای نظام تیولداری و مستمری و منسوخ شدن حساب سیاق به ثمر رسید. این کتاب به مثابه مطالعهای تاریخی، به بررسی مدیریت و محاسبه درآمدها و هزینههای دولت، انواع مالیاتهای جنسی و نقدی و نرخ مالیاتی و معرفی پرسنل وصول عواید و پرداخت هزینههای دولتی میپردازد و اصول و قواعد و کموکیف مدیریت و محاسبه درآمدهای عمومی و هزینههای دولتی را از آغاز تا اوایل مشروطیت بررسی میکند.
کتاب تاریخ تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران و ایرانیان تالیف عدنان مزارعی شامل ده فصل است: بخش یکم تمدن های اولیه، بخش دوم عهد باستان، بخش سوم دوران مقدونی و یونانی، بخش چهارم جنبش ایرانیان شرق- پارتها، بخش پنجم تجدید عصر ایرانیان جنوب – ساسانیان، بخش ششم ایران در جهان عرب و اسلامی، بخش هفتم آغاز بازگشت به تمدن ایرانیت، تشکیل قدرتهای ملی و محلی، بخش نهم آغاز فرمانروایی ترکان و تاتارها بر ایران، بخش دهم مشخصات اقتصادی و اجتماعی ایران بعد از اسلام تا عصر صفویه.
کسانی که با مسائل تاریخی و جغرافیایی کشور ما در دو قرن اخیر آشنایی دارند به خوبی می دانند که مأخذ و منبع بسیاری از اطلاعاتی که در کتابهای تاریخی و جغرافیایی ما مشاهده می شود، کتابها و سفرنامه هایی است که جهان گردان یا مأموران اروپایی، از خود به یادگار گذاشته اند و ما امروز ترجمه هایی از بیشتر آن کتابها و سفر نامه ها را در دست داریم، یکی از این گونه آثار که تاکنون تنها یکی دوجا از جمله در کتاب امیر شوکت الملک علم تألیف شادروان محمدعلی منصف از آن نام برده شده، کتابی است که ان. هیل انگلیسی یکی از روسای بانک شاهی سابق در بیرجند از خود به یادگار گذاشته است که اصل آن به زبان انگلیسی با عنوان از کوهستانهای ایران به چاپ رسیده است. نگارنده نسخه ای از این کتاب را در دوران دانش آموزی خود در بیرجند و بعد در زمان دانشجویی در تهران در اختیار دو دانشمند و معلم فقید خود؛ سید غلامرضا سعیدی و سلمان اسدی دیده بود، ولی در آن روزها نه بضاعت استفاده از آن را داشت و نه مانند سالهای بعد به اهمیت آن از نظر بیان جغرافیای آن زمان بیرجند وتون حاصل کرده بود، از این رو در صدد جنجوی کتاب مورد نظر بر آمد… اف.هیل از روسای بانک در زمان پهلوی در شهر بیرجند بوده است که در این اثر خاطرات خود از زمان سکونت در ایران را بیان می نماید. وی پنج سال و شش ماه برای ماموریت در ایران می زیسته است که این ماموریت از تاریخ 7 اوت 1913 آغاز گردیده و تا مارس 1919 ادامه داشته است.
از میان انبوه آثار و تصنیفات ملاصدرا "مشاعر" علیرغم کوچکی حجم از سودمندترین آثار اوست و در حقیقت بهترین اثری است که در مباحث وجود و هستی شناسی از ملاصدرا بجای مانده است و از همین نظر از دیرباز مورد توجه و اقبال خاص اهل فضل بوده است و شرح و تفسیر بسیار پیرامون آن نوشته شده است. متن مشاعر محتوی بریک دیباچه و دو بخش عمده است و هر موقف مشتمل است بر چند فصل که ملاصدرا آن را "مشعر" نامیده پس هم از جهت ظاهر و هم از جهت معنی این اثر را مشاعر نام گذاشته است. این کتاب مشتمل است بر مباحث وجود، اثبات اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت، اثبات صانع، صفات و آثار حق تعالی، و بیان حدوث زمانی و حرکت جوهریه.
موضوع این کتاب، بازتاب و انعکاس زندگینامه بودا و آموزههای او در دیگر ادیان از باب دینپژوهی تطبیقی بهویژه بررسی بازتاب بودا/ بوداسف در فرهنگ ایران و اسلام است. بنابراین اولین و مهمترین موضوعهای این کتاب، پژوهش درباره تأثیر بودا و تعلیمات، آموزهها و آیینهای او در ایران و اسلام بهویژه در تصوف اسلامی است. موضوع دوم شناسایی هویت واقعی و پیشینه و اهمیت تاریخی قهرمانان داستان اسلامی شده «یوذاسف و بلوهر» است و سوم مشابهات و وجوه اشتراک و افتراق داستانهایی که در طول تاریخ در این زمینه در آثار ادبی، عرفانی و فلسفی به پارسی و عربی بین مسلمانان منتشر شده است.