در گلستان خیال حافظ، تحلیل تشبیهات و استعارات اشعار خواجه همراه مقدمهای مفصل درباره نقد ادبی است. کتاب حاضر با عنوان "در گلستان خیال حافظ" با "تشبیهات و استعارات در دیوان حافظ" یکی از نمودارهای ممتازیست که با توجه به اصول معانی و بیان پارسی، از تصفح و تفحص دیوان فاخر و شاعر بزرگ ایران حافظ شیرازی تهیه و تدوین کرده است و به نفقه بنیاد نیکوکاری طبع و نشر میشود و میتوان آن را طلیعه و طلایه تدوین و تالیف کتاب معانی و بیان پارسی دانست که باید، با همین روش علمی و تحقیقی تهیه شود و به چاپ برسد. مقدمه مفصل و مستدلی که بر این کتاب نوشتهاند هرچند بعضی قسمتها و نظریه های آن مورد قبول ما نیست و یا الاقل درخور بحث و نقد است، ولی نحوه تفکر و تعقل و تخیل ایشان را در مباحث ادبی و بخصوص قلمرو پهناور و بیکران شعر پارسی نشان میدهد و آشکارا میرساند که این استاد، در مباحث مختلف فن دارای رای صائب و نظر ثاقب و استقلال فکر و انشاء حکم و اظهار عقیده است و خود را در قالب تعبد محض و تقلید صرف، محصور نمیسازد و مرغ اندیشهاش در تنگنای قفس خوانده ها و نوشته های دیگران نمیماند و افقی بلند و باز فضائی فراخ و ممتاز میطلبد.
در جلد دوم از مجموعه "نخلبند شعرا "که شامل مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت خواجوی کرمانی است 42مقاله جمع آمده که مشخصات پارهای از آنها بدین قرار است" :نقد و تحلیلی بر همای و همایون خواجو/ سید محمود طباطبایی"، "پیریز غزل قرن هشتم/ محمود عبادیان"، "اسطوره به روایت خواجوی کرمانی/ کتایون مزداپور"، "تقابل زبان شناختی عناصر صوری و محتوای در سبک خواجو/ مهرانگیز نوبهار"، "مروری بر غزلهای حضریات صنایع الکمال/ عبدالوهاب نورانی وصال"، "مسافرتهای خواجو/ سعید نیاز کرمانی "و "خواجوی کرمانی و چین/ هوی جانگ ."
"نخلبند شعرا "شامل مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت خواجوی کرمانی است که از 23الی 26مهرماه 1370برگزار گردید .جلد نخست از این مجموعه متضمن 46مقاله از استادان دانشگاه و نویسندگان مختلف است که با عناوینی از این دست فراهم آمده است" .خواجوی کرمانی از نظر قصیدهسرایی/ عبدالعلی ادیب برومند"، "طرز سخن خواجو/ حسن انوری"، "خواجگان کرمان/ محمد ابراهیم باستانی پاریزی"، "نقدی بر مثنوی گل و نوروز کمالالدین خواجوی کرمانی/ بهروز ثروتیان"، "عرفان خواجو/ اسماعیل حاکمی"، "خواجو و حافظ/ بهاءالدین خرمشاهی"، "حافظ و طرز سخن خواجو/ علیرضا ذکاوتی قراگزلو"، "کتابشناسی خواجوی کرمانی/ ابوالقاسم رادفر"، "همراه خواجو بر مزار برهانالدین کوهنبانی/ محمود روحالامینی"، "تحقیق در قصاید خواجو/ سید ضیاءالدین سجادی "، "سام نمونهای از یلان سترگ/ بهمن سرکاراتی ."
پیرامون ترجمه مجموعهای است شامل دو مقاله مفصل در باب ترجمه که در سال 1355 در مجله فرهنگ و زندگی به چاپ رسیدهاند. در این مقالات، تاثیر ترجمه و گرایشهای مختلف آن بر زبان فارسی، ترجمه اصطلاحات ادبی، علمی و عامیانه و همچنین وضعیت ترجمه در نیم سده اخیر مورد بررسی قرار میگیرند. کتاب حاضر بخشی از مجموعهای یکصد و پنجاه جلدی است که دربردارنده گزیده مقالات دوره های کامل مجلات فرهنگ و زندگی، رودکی و هنر و مردم خواهند بود. این مجلات در شاخههای مختلف علوم انسانی از جمله هنر، سیاست، فرهنگ، تاریخ، ادبیات، علوم اجتماعی و جز اینها منتشر میشوند که به ترتیب در اختیار پژوهندگان و علاقمندان قرار خواهند گرفت. هدف از انتشار دوباره این مقالات، آشنایی نسل جوان ایرانی با گوشههایی از افکار نویسندگان معاصر ایران و جهان در حوزه فرهنگ و هنر است.
نگارنده در این کتاب ضمن برخورداری از نقدهای غرب و شرق، خود به یک تفکر ادبی خاص دست یافته است و در پایان به این نتیجه رسیده که این کتاب باید خلاصهای از همه مسائل نقد شرق و غرب به همراه نظریات شخصی خودش باشد و در این کتاب کوشیده تا مسئله جامعیت و ابتکار را مراعات کند و اینکه کتاب دایرةالمعارفی باشد از همه مسائلی ادبی ایران و فرنگ. در جلد نخست به این مسائل پرداخته شده است: دشواریهای نقد ادبی، روش نقد ادبی، اقسام نقد، نقد موضوع و ماده شعر و ادبیات، نقد صورت شعر و ادبیات، قالبهای ادبی، شعر و هنر قدیم و جدید، شعر اروپا و شعر ایران، نوآوری و سنتگرایی، نقد ناسالم و فریبکارانه، درباره رموز شعر و شاعری، درباره ادبیات معاصر، درباره واژگان شعر. در جلد دوم نیز این مباحث مطرح شده است: فنون بلاغت، سبک و سبکشناسی، سبکهای ادواری یا مکتبهای ادبی.