کتاب “هشت مقاله تاریخی و ادبی” اثری گرانسنگ از نصرالله فلسفی استاد دانشگاه ادبیات میباشد که در سال ۱۳۳۰ خورشیدی طبع و نشر یافت. این کتاب دقیقا منطبق با عنوان آن، دربردارنده هشت مقاله پژوهشی در دو زمینه تاریخ و ادبیات میباشد. این هشت مقاله بسیار پربار بوده و به شیوه تحقیقی و تحلیلی به رشته نگارش درآمده است. موضوعات کتاب از قرار زیر است: ۱- بررسی دلایل و عوامل لشگرکشی سلطان محمود غزنوی به سومنات (محل مقدس هندوان) و نتایج و عواقب آن که با کمک کتب دست اول تاریخی تحریر یافته است. ۲- بررسی سلسله وقایعی که منجر گردید تا نادرقلیمیرزا به نادرشاه افشار تبدیل شده و سلسله افشاریه را جایگزین سلسله صفویه سازد. این بخش بسیار مهم میباشد چرا که از متن خاطرات یکی از افرادی که در مجلس تاجگذاری نادرشاه حاضر بود، ماجرای دشت مغان و جابجایی سلطنت از صفویه به افشاریه ذکر شده است که بسیار به لحاظ تاریخی ارزشمند است.۳- شرح صدارت و خدمات ابوالعباس فضل بن احمد اِسفَراینی از وزرای عصر سامانی و غزنوی که در پیشرفت زبان پارسی و احیای فرهنگ ایرانی نقش به سزایی داشت. ۴- تحلیل نظام سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی ایران در زمان شاهنشاهی داریوش بزرگ هخامنشی با کمک منابعی نظیر اسناد و کتیبههای تاریخی و همچنین نگاهی بر منابع یونانی که از وی نوشتهاند. ۵- زندگینامه ساروتقی اعتمادالسلطنه وزیر کاربلد و شایسته شاهعباس دوم صفوی که نقش مهمی در پیشرفت ایران داشت. ۶- زندگانی شاعران درباری. ۷- سخنی در باب کنت ژوزف آرتور دو گوبینو مورخ و شاعر و سیاستمدار و خاورشناس فرانسوی که مدتی نیز در ایران زندگی کرد. ۸- شرح و متن چهارنامه تاریخی باقیمانده از دوران سلجوقیان و همچنین تشریح سرگذشت سلجوقیان و اسماعیلیان که با استفاده از منابع مرجع تاریخی به انجام رسیده است.
مجموع مقالات پیرامون ادبیات و شعر نوشته برترین ادیبان و شعرا و نویسندگان معاصر که توسط زنده یاد ابراهیم زال زاده بنیانگذار و مدیر نشر ابتکار و بامداد گردآوری شده است: مجموعه مقالاتی از صفدر تقی زاده داریوش آشوری نجف دریابندری باقر پرهام احمد شاملو هوشنگ گلشیری م. آزاد احمد کسیلا فیروز شیروانلو مهدی اخوان ثالث سیمین بهبهانی ع. پاشایی و... فهرست: موسیقی زبان، عکس های یک شاعر، زیبایی چیست؟، نگاهی به ادبیات امروز آمریکای لاتین، جهان سوم در تکاپوی جهانی، یادی از بهرام صادقی، نگاهی به سه کتاب رضا براهنی و ...
محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.
نصرالله فلسفی از استادان ارجمند و عالیقدر دانشگاه تهران و از نویسندگان نامی معاصر ایران است و سراسر عمر خود را در راه فرهنگ کشور به سر برده است. این کتاب دربرگیرنده نوشتارهای تاریخی و ادبی اوست که عناوین آنها عبارتند از: فتح سومنات، یعقوب لیث صفار، میهنپرستی فردوسی، تاریخ قهوه و قهوهخانه، سرگذشت ساروتقی، دستهای خونآلود، کنت ژوزف آرتو دوگویی نو، داستان ازهر خر، معروفترین اسبان تاریخ، و یک وزیر ایراندوست درباره ابوالعباس فضل بن احمد اسفراینی.
نصرالله فلسفی از استادان ارجمند و عالیقدر دانشگاه تهران و از نویسندگان نامی معاصر ایران است و سراسر عمر خود را در راه فرهنگ کشور به سر برده است. این کتاب دربرگیرنده نوشتارهای تاریخی و ادبی اوست که عناوین آنها عبارتند از: جنگ چالدران، حکایاتی چند از پیشگوییهای منجمان و غیبگویان، زندگانی شاعران درباری، فردوسی، و چگونه نادرقلی نادرشاه شد.