کتابخانه مجازی ادبیات

کَلیله و دِمنه نوشتهٔ ویشنا سرما کتابی است از اصل هندی که در دوران ساسانی به زبان پارسی میانه ترجمه شد. کلیله و دمنه کتابی پندآمیز است که در آن حکایت‌های گوناگون (بیشتر از زبان حیوانات) نقل شده‌است. نام کتاب از دو شغال به نام «کلیله» و «دمنه» گرفته شده که قصه‌های کتاب از زبان آن‌ها گفته شده‌است. بخش بزرگی از کتاب اختصاص به داستان این دو شغال دارد. اصل داستان‌های آن در هند و در حدود سال‌های ۵۰۰ تا ۱۰۰ پیش از میلاد به وقوع می‌پیوندند. مجتبی مینوی دربارهٔ این کتاب می‌گوید: کتاب کلیله و دمنه از جمله آن مجموعه‌های دانش و حکمت است که مردمان خردمند قدیم گرد آوردند و «به هرگونه زبان» نوشتند و از برای فرزندان خویش به میراث گذاشتند و در اعصار و قرون متمادی گرامی می‌داشتند، می‌خواندند و از آن حکمت عملی و آداب زندگی و زبان می‌آموختند. کلیله و دمنه در واقع تألیفی است مبتنی بر چند اثر هندی که مهم‌ترین آن‌ها پنجه تنتره به‌معنی پنج فصل و به زبان سانسکریت است که توسط فیلسوف بیدبا و به‌دستور پادشاه هندی دبشلیم نوشته شده‌است. در روایات سنتی برزویه «مهتر اطبّای پارس» در زمان خسرو انوشیروان را مؤلف این اثر می‌دانند. نام پهلوی اثر کلیلگ و دمنگ بود. صورت پهلوی این اثر هم‌اکنون در دست نیست و در طول سالیان از بین رفته‌است؛ اما ترجمه‌ای از آن به زبان سریانی امروز در دست است. این ترجمه نزدیک‌ترین ترجمه از لحاظ زمانی به تألیف برزویه است.

شیوه نگارش خط فارسی ما که در حال حاضر رواج دارد، مربوط به دوره اسلامی، یعنی پس از ورود اسلام به ایران است. قبل از آن شیوه خط فارسی در دوره های ماد و هخامنشی، خط میخی بوده که از چپ به راست نوشته می شده است. پس از آن خط پهلوی معمول شد که در دوران اشکانی و ساسانی رواج داشته است. حروف این خط بیشتر به حروف لاتین شباهت داشته و از راست به چپ نوشته می شده است. پس از ورود اسلام به ایران به تدریج خط و زبان پهلوی منسوخ شد و جای خود را به زبان دری که در زمان ساسانی وجود داشته است، داده و به عنوان زبان رسمی ایران نامیده شده است. زبان فارسی، دوران بسیار سختی را پشت سرگذارده است. این زبان در مقابل هجوم اقوام بیگانه همچون: غزنویان، سلجویان، مغولان، تیموریان، صفویان و نظایر اینها که مخالف ترویج فرهنگ ما بودند، مقاومت کرده و زبان آنها را تحت شعاع خود قرار داده است و خود آنها نیز مروج زبان فارسی شده اند. حتی در حال حاضر نیز ایرانیان مورد توجه زیاد مردم هند و پاکستان هستند و بیشترین نسخه های خطی فارسی در این مناطق یافت می شود. این نسخه ها نه تنها شامل تاریخ و فرهنگ و ادبیات فارسی می شود، بلکه آثار فراوانی از علوم پزشکی و نجوم و نظایر اینها را نیز شامل می شود. بدیهی است به همراه این اقوام کلماتی بیگانه به زبان فارسی وارد شد و جایگزین کلمات گردید و یا به مرور زمان شکل کلمات تخفیف پیدا کرد و به شکل امروزی آن در آمده است. آنچه مسلم است زبان مثل هر پدیده اجتماعی دیگر در حال تغییر است. این تحول ناچار در تغییر ابزاری که با حاجات اجتماعی ارتباط دارد موثر است. از اینجاست که در طی زمان، الفاظی از میان می رود و الفاظی تازه که بر معانی جدید دلالت می کند، رایج می شود....

کتاب دستور زبان فارسی یا قواعدی جامع و مختصر از فن درست گفتن و درست نوشتن فارسی برای دبیرستانها تالیف ایرج دهقان که توسط انتشارات امیرکبیر در سال 1323 در تهران منتشر شده است.