پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357، زنجیرهای به هم پیوسته از تقاضاهای قومی و در پی آن، خشونتهای قومی آغاز شد و مناطق کردستان، ترکمن صحرا، آذربایجان، خوزستان و بلوچستان، یکی پس از دیگری درگیر تنشهای پر حجم و شدیدی گردید .در این پژوهش در چارچوب توصیف، تحلیل و تبیین چند علتی تحولات قومی ایران معاصر ضمن تمرکز مباحث بر چالشهای قومی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به دو مقطع تاریخی دیگر، یعنی منازعات قومی پس از انقلاب مشروطه تا تحکیم قدرت رضاشاه (251906) و نیز جریانات آذربایجان و کردستان در اواسط دهه 1320ه.ش توجه شده است" .از جمله ویژگیهای این پژوهش به کارگیری الگوهای نظری و مدلسازی مفهومی در چارچوب رهیافت بین رشتهای فراتر از جهتگیریهای یک سویه برای تحلیل بحرانهای قومی در ایران است ."بنابراین مهمترین سوال در این پژوهش این است که "عوامل و زمینههای بروز بحرانهای قومی در ایران معاصر چه بوده است؟ ."زمینههای طرح شده در چهار حوزه سیاسی، اقتصادی، روانی و اجتماعی به صورت متغیرهای مستقل و "بحرانهای قومی "متغیر وابسته این پژوهش هستند .کتاب در هفت بخش و یک مقدمه تدوین شده است .در مقدمه، با طرح مسئله و اهمیت موضوع، سوالات اساسی این پژوهش مطرح میشود ;سپس با مفهومسازی واژهها و اصطلاحات کلیدی، نمونههایی از بحرانهای قومی بررسی میشود ;آن گاه روش پژوهش انتخابی و تمرکز زمانی و مکانی مباحث مطرح میگردد .بخشهای اول، دوم و سوم به مباحث نظری اختصاص دارد .در بخش اول با تشریح رهیافت سیاسی اجتماعی، بروز بحرانهای قومی از منظر نظریهپردازیهای رشته علوم سیاسی، روابط بینالملل، جغرافیای سیاسی، جامعهشناسی و جامعهشناسی سیاسی تبیین میشود .بخش دوم با طرح نظریاتی از حوزه اقتصاد سیاسی، توسعه و نوسازی و دیدگاه مارکسیستها همراه است .همچنین در بخش سوم با ذکر دیدگاههایی از منظر روانشناسی، فرهنگ و ارتباطات، زمینههای بروز این چالشها بررسی میشود .جمعبندی نظری و تحلیل تطبیقی رهیافتهای گوناگون، طرح "مدل مفهومی "نیز طرح معیار ارزیابی بحرانهای قومی مباحث آخرین فصل از بخش سوم را تشکیل میدهد .نگارنده به منظور بررسی موردی ستیزههای قومی، در بخش چهارم، با نگاهی به بحرانهای قومی تاریخ معاصر در دو مقطع زمانی یعنی بعد از انقلاب مشروطه و اواسط دهه 1320ه.ش .چهار بحران عمده قومی شامل قیام خیابانی، غائله شیخ خزئل و جریانات آذربایجان و کردستان را تجزیه و تحلیل میکند .در بخش چهارم بحرانهای قومی ایران در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی و بررسی زمینهها و بسترهای آن تشریح شده است .توصیف منازعات قومی در کردستان، بلوچستان، ترکمن صحرا، آذربایجان و خوزستان فصلهای جداگانه این بخش را تشکیل میدهند .در بخش ششم، با بهرهگیری از "مدل مفهومی"، بحرانهای قومی در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد تجزیه و تحلیل و مقایسه قرار گرفتهاند .جمعبندی نتایج، پیشنهادها و راهکارهای اجرایی و کاربردی در آخرین بخش کتاب آمده است .
محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.
سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.