کتابخانه مجازی ادبیات

محمود غنی ‌زاده سلماسی (1258-1313 شمسی ) نویسنده، شاعر، مترجم، سیاستمدار، روزنامه ‌نگار و از پیشتازان مشروطیت ایران بود. غنی زاده که در جوانی مقالاتی برای روزنامه حبل‌المتین کلکته ارسال می کرد، با عبدالرحیم طالبوف نیز آشنایی و دوستی داشت. وی از طرفداران شعر و ادبیات کلاسیک بود و به نقد اشعار و گفتار نوگرا می پرداخت. میرزا محمود غنی زاده اشعار کمی پرداخته است که اغلب در جای معینی یادداشت نمی شدند و در مجالس دوستانه از حفظ قرائت می شدند. اغلب آثار منظوم کتاب پیش رو به همت فرزند شاعر از جراید و مجلات فارسی خارج از کشور گردآوری شده و انتهای آن با اشعاری در سوگ غنی زاده آراسته شده است. این کتاب در سال 1332 توسط کتابفروشی معرفت در دسترس علاقمندان قرار گرفت.

در تاریخ ادبیات فارسی از ده منظومه با عنوان «کارنامه» آگاهی داریم. کارنامه منظومه‌ای در قالب مثنوی است که در آن شاعر با زبانی هزل‌آمیز سخن می‌گوید و با تعبیراتی هجوآلود، درباریان را نکوهش می‌کند. کارنامه نوع ادبی مستقلی است و کمتر از 250 سال در تاریخ شعر فارسی رواج داشته است. برخی از شاعران معروف که هر کدام جایگاهی در شعر فارسی دارند، کارنامه سروده‌اند. در کتاب‌ها و مقاله‌هایی که به شعر فارسی و سنایی پرداخته‌اند، بیشتر به «کارنامه بلخ» سنایی ـ به سبب اهمیتی که او در شعر فارسی دارد ـ اشاره کرده و بدون توجه به کارنامه‌های دیگر، آن را جزئی از شهر آشوب‌ها یا قطعه‌ای اخوانی دانسته‌اند. در فرهنگ‌های لغت، دانشنامه‌ها و دایره‌المعارف‌ها، مدخلی برای کارنامه به عنوان نوع ادبی نگشوده‌اند. در این مقاله، ضمن معرفی منظومه‌هایی با نام کارنامه، آنها را از لحاظ شکل، درون‌مایه، مخاطب، ساختار و مناسبات بینامتنی بررسی کرده و نشان داده‌ایم که کارنامه نوع ادبی ویژه‌ای است.