اسراييل از القاب حضرت يعقوب (ع) ميباشد که در قرآن کريم (آل عمران/ 93) فقط يک بار از آن حضرت با نام اسراييل ياد شده است. اسراييليات اصطلاحي است که علماي اسلامي به عقايد و داستانهاي خرافي که از ناحيه علماي اهل کتاب از قرن اول هجري ميان مسلمانان رواج يافت، اطلاق کردهاند. اين افسانههاي دروغين، ضمن رخنه در تفاسير قرآن و سپس در کتب تاريخي، شعرا و نويسندگان ديني و عارفمسلک را که برخي از آنان حافظ قرآن کريم نيز بودهاند، و مطالعه تفاسير در دستور کار آنها بوده، تحت الشعاع قرار داده و بدون بررسي و نقد و پژوهش، اين داستانها را وارد اشعار خود کردهاند. اگر چه زيانهاي بسياري از جانب اسراييليات بر پيکر ادب فارسي وارد آمده است، ولي هنرمندي و چيره دستي شاعران و نويسندگان حوزه عرفان، نظير عطار و مولانا موجب شد تا داستانهاي اسراييلي سبب پيدايش برخي از نمادها و مفاهيم جديد در ادب عرفاني گردد، که در اين مقاله به اهم آن پرداخته خواهد شد.
کتاب عارف نامی بایزید بسطامی شمال این عناوین است: بحثی در معنی و مفهوم تصوف، بایزید بسطامی، برخی از اقوال بایزید بسطامی، معاصران بایزید، جغرافیای تاریخی قومس و بسطام، آثار باستانی بسطام، توضیحات و استدراکات. نویسنده کتاب اقبال یغمایی است و در اسل 1367 توسط انتشارات توس چاپ شده است.
این کتاب دربرگیرنده منتخبی است از بهترین غزلها و رباعیهای حضرت مولانا به همراه ترجمه و تفسیر برخی کلمات و اصطلاحات تصوف اسلامی که با نسخه دیوان کبیر مصحح شادروان فروزانفر مقابله و تکمیل شده است. در مقدمه مفصل کتاب درباره مولانا و شمس و حیات مولانا مطالبی ارائه شده است.
در علم کنونی موضوعیکردن کتابهای ارزشمند ادبیات فارسی ضرورت است. مثنوی مولانا سرشار از آیات و روایات است که هر کدام کتاب جداگانهای دارند. در این کتاب فرهنگ موضوعی برخی از اشعار مولانا در مثنوی آورده شده است. موضوعاتی که در این فرهنگ بررسی شده، عبارتند از: آرزو، ادب، اسباب، استدراج، اسمای حقیقی، اشتهار، اضداد، الهام، امانت، امتحان، انسان کامل و ... .
به برکت ورود دین مقدس اسلام به سرزمین متمدن و کهن ایران، علوم ادبی تحت تأیر قرآن کریم و احادیث نبوی قرار گرفته و باعث غنا و شکوفایی نظم و نثر فارسی شده است. آیات قرآنی به دلیل وعده الهی که هیچ تغییر و تحریفی در آن صورت نخواهد پذیرفت، به عنوان ابزاری نیرومند در اختیار شعرا و نویسندگان قرار گرفت. اما پس از درگذشت پیامبر اسلام (ص) اقشار مختلف مردم برای درک تفسیر و تأویلات قرآنی و سنن و احادیث نبوی به صحابه روی آوردند. برخی از علمای اهل کتاب از این اقبال مردم به صحابه و تابعین نهایت استفاده را در جهت پیشبرد اهداف خود نمودند. عنایت ویژهای که حکومت امویان به این گونه صحابه و تابعین برای اهداف سیاسی خود داشتند، سبب شد که برخی از این شخصیتها مانند ابوهریره بیش از 5700 حدیث از پیامبر نقل کند، که بسیاری از این احادیث جعلی میباشد. حدیثهای ابوهریره به سرعت در میان مردم پخش شد و در تفاسیر و کتب تاریخی رخنه کرد. شعرا و نویسندگان فارسی که بسیاری از آنان مانند مولانا با تفاسیر و تاریخ اسلام مأنوس بودند نیز تحت تأثیر این احادیث قرار گرفتند.