عطار نیشابوری یکی از شناخته شده ترین مشاهیر ادب و عرفان ایرانی است. به اتفاق نظر اغلب تذکره نویسان، وی آداب طریقت را از شیخ "مجدالدین شرف بن موید بغدادی" جانشین شیخ "نجم الدین کبری" آموخت. استغراق عطاردر توحید و مقامات عرفانی وی به آن درجه بود که مولانا جلال الدین رومی، عرفان و سخن خویش را مدیون افکار و انفاس او می دانست. هیلاج نامه از آثار منسوب به عطار است که در آن سخنان منصور حلاج توصیف و توجیه گشته است. مقایسه اشعار و کلمات دو کتاب اسرار نامه و هیلاج نامه، فصاحت کلام در کتاب دوم را کمتر نشان می دهد. در برهان جامع آمده که هیلاج بر وزن امواج لغت یونانی بمعنی چشمه زندگانی و به اصطلاح منجمان کدخدا یعنی طالع و روح مولود از سماویات می باشد.عطار در خصوص منصور حلاج گفته است: کار او کاری عجیب بوده است و واقعات غریب شیوه داشت که خاص بدو بود و عاشق صادق پاکباز بود. او را تصانیف بسیار است بعباراتی مشکل و کلماتی مغلق و در حقایق اسرار و معانی و معارف سخت کامل بود. کتاب حاضر که به تصحیح و با مقدمه ای از احمد خوشنویس تحت عنوان تحقیقی درباره عرفان و تصوف آغاز شده است، با استفاده از مقابله چندین نسخه خطی و چاپی تدوین گشته است.
ترجمه حاضر شرحی است از "احمد بشیردار "به زبان انگلیسی بر مثنوی "گلشن راز جدید "سروده "اقبال لاهوری "که همراه با مثنوی دیگری از او به نام "بندگینامه "در یک مجلد انتشار یافته است .اقبال در این مثنوی برخلاف "گلشن راز "سروده "شیخ محمود شبستری "در برابر تقدیر و سرنوشت بیترحم، به فلسفه رضا و تسلیم تن در نمیدهد، بلکه با طرح و دفاع از نظریه "خودی"، یعنی هسته مرکزی اراده پر قدرت انسان، نه تنها از جهان ماده و محسوسات به زوایای تاریک روح نمیخزد، بلکه فعالانه در جریان زمان غوطه میخورد تا مسیر آن را به سوی نیازهای بشری باز گرداند .مثنوی "بندگینامه "نیز تعبیری است از وضع جامعه مسلمانان که تحت انقیاد سیاسی و فرهنگی امپریالیسم غرب قرار گرفتهاند .اقبال در این مثنوی، زبانی گزنده دارد .
کتاب حاضر شامل مجموعه ای از مفاهیم و تعبیرات عرفانی محیی الدین است که بر اساس کتابهای موجود وی، به خصوص فتوحات مکّیه و فصوص الحکم و تفسیر القران و التجلیات الهیه و ترجمان الاشواق تنظیم شده است. برای این کار مدت چهار سال به مطالعه آثار ابن عربی و گردآوری اصطلاحات عرفانی وی و فیش برداری آن پرداخته و پس از آن با مراجعه مجدد به منابع کار ترجمه این اصطلاحات آغاز شد و پس از آن مفاهیم عرفانی را بر اساس حروف الفبا تنظیم و تدوین کرده و در پاورقی هرجا لازم بوده توضیح یا توضیحاتی درباره آن مفاهیم داده شده است.
تذکرةالاولیاء کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمتهایی مسجع، که در شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توسط فریدالدین عطار نیشابوری به فارسی نوشته شدهاست. تذکرةالاولیاء کتابی درباره زندگی، حالات، اندیشهها و سخنان عارفان و مشایخِ تصوف است، و به ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمتآمیز صوفیان بزرگ می پردازد.این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هر باب به زندگی یک صوفی پرداخته است و در ابتدای هر باب سخنانی مسجع در تمجید و ثنای صوفی بیان شده و سپس سخنان و داستان ها درباره صوفی آورده شده است.نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق اختصاص یافتهاست، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج .
خسرونامه یا داستان هرمز و گلرخ اثری است در قالب مثنوی و داستان گونه و پرماجرا در بیان رموز اسرار عرفانی و روحانی. در آغاز کتاب مقدمه ای در باب این اثر سترگ و خلاصه داستان به صورت نثر آمده که فوق العاده راه گشا است و خواننده می تواند با یک نظر از ماجرای داستان با خبر گردد و آنگاه با رجوع به متن به اسرار عرفانی مندرج در اثر پی ببرد. در این داستان قیصر روم که سالها در آرزوی داشتن فرزندی است از یکی از کنیزکانش صاحب پسری میشود؛ اما پسر و دایهاش بر اثر کینه و حسد همسر قیصر، آواره دیار میشوند و طی حوادثی در قصر پادشاه خوزستان سکنی میگزینند.