کتابخانه مجازی ادبیات

فرهنگ اصطلاحات عرفان اسلامی نخستین مجلد از مجموعه ی فرهنگ های اصطلاحات علوم و معارف اسلامی است که در حوزه ی علوم عقلی شامل: عرفان، فلسفه، کلام، اخلاق و منطق و در حوزه ی علوم نقلی شامل: فقه، اصول فقه، تفسیر و علوم قرآنی، رجال، درایه و ادبیات عرب است. این فرهنگ به منظور فراهم آوردن بستر مناسب برای ارائه ی ترجمه های دقیق و رسا و با اسلوب سنگین ادبی از آثار جاویدان عرفان اسلامی تهیه گردیده و اولین قدم مهم در این زمینه به شمار می آید. کتاب حاضر عمده ی اصطلاحات عرفانی را در بر دارد و مدخل ها و معادل های آن ها به دقت گزینش شده و در تهیه آن از بسیاری از پر ارج ترین ترجمه های دهه های اخیر استفاده شده است. راقم این سطور یقین دارد که فرهنگ اصطلاحات عرفان اسلامی کمک بزرگی برای مترجمان ایرانی خواهد بود و سهم بسزایی در بهتر برگردانیدن گنجینه های معرفت فارسی به جهان خارج خواهد داشت و وسیله ای ارزنده خواهد بود برای تبدیل کردن زبان انگلیسی به یک زبان اسلامی؛ یعنی زبانی که در آن معارف و ارزش های اسلامی، که در قلب آن عرفان قرار گرفته، به سهولت قابل بیان است؛ علاوه بر این، کمک خواهد کرد تا مترجمان از تشتت و پراکندگی در برگرداندن متون عرفانی رهایی یابند.

«اصطلاحات الصوفیه» که به قلم «ابوالقاسم عبدالرزاق ابن ابی الفضایل جمال‌الدین کاشانی» از عرفای بزرگ قرن هفتم هجری به نگارش در آمده دربردانده شرح اصطلاحات عرفان به زبان عربی است. کتاب حاضر، با هدف بررسی شالوده و مبانی عرفان عبدالرزاق کاشانی در اصطلاحات الصوفیه به نگارش در آمده و مشتمل بر ترجمه فارسی کتاب، به همراه شرح و تفسیر اصطلاحات عرفانی مندرج در آن، در بیست و هفت باب است.

نگارندگان در اين مقاله، فرايند واژه‌افزايي اين دو زبان را مورد بررسي و مطالعه قرار داده و توانايي‌ها و محدوديت‌هاي هريك از اين دو زبان را در مسير پويايي و زايايي نشان داده‌اند. اين پژوهش، اشتقاق، تركيب و تغيير معنايي كلمات را به عنوان سه سازوكار اصلي و مشترك ميان اين دو زبان در حوزه واژه‌افزايي مورد مطالعه و دقت نظر قرار داده است. مطالعه حاضر نشان مي‌دهد ساختار گسترده اشتقاقي و تركيبي كه زبان فارسي از آن برخوردار است، در قرن گذشته، بيشتر در خدمت زايايي قرار گرفته و طيف وسيعي از واژه‌هاي جديد به ذخيره انبوه واژگاني اين زبان راه يافته است. در زبان عربي، از آنجا كه واژگان در قالب‌هايي وزني پايه ريزي شده‌اند قالب‌ها، انعطاف لازم را براي صورت‌بندي واژه‌هايي كه از طريق تركيب ساختاري ساخته مي‌شوند، ندارند و محدوديت‌هاي ساختاري خود را بر برخي واژگان تحميل مي‌كنند. در زبان فارسي نيز، تكيه افراطي بر ساخت واژگان از طريق تركيب، در مواردي باعث استفاده كمتر از عناصر اشتقاق ساز و ناديده گرفتن عنصر اشتقاق شده و مانعي در برابر زايايي واژگان اشتقاقي ايجاد كرده است.