کتابخانه مجازی ادبیات

نویسنده این کتاب معتقد است جنبش حمزه آذرک، جنبشی ایرانی و به‌وسیله ایرانیان در ایران با جهان‌بینی دینی و اجتماعی و دستگاه اداری و سیاسی، درخور توجه بوده که از آبشخور فرهنگ دیرینه ایران مایه می‌گرفت. این کتاب شامل تحقیق مؤلف درباره قیام «حمزه آذرک شاری سیستانی» علیه هارون‌الرشید و ترجمه نامه‌هایی است که بین هارون الرشید و حمزه آذرک مبادله شده است.

این کتاب حاصل تتبعات صاحب بن عباد، وزیر و ادیب قرن چهارم هجری در اشعار متنبی، شاعر بی¬بدیل عرب است. صاحب بن عباد که توجه مردم به اشعار متنبی را در روزگار خود می¬دید، بر آن شد که او را به نزد خود بخواند تا در وصف او نیز شعری بگوید و شهرتی بدست آورد. اما بی محلی متنبی به وی، سبب دلخوری صاحب شد و به منظور خرده¬گیری از وی، رساله «الکشف عن مساویء شعر المتنبی» را نوشت، اما با تعمق بیشتر در اشعار این شاعر چیره دست و اقبال مردم از اشعار وی، به سحر کلام متنبی ایمان آورد و کتاب امثال سائره را برای فخرالدوله گرد آورد که شامل 370 بیت از اشعار متنبی است که ضرب المثل شده. اولین بار در سال 1118 قمری از این رساله نامبرده شد. کتاب حاضر ترجمه دکتر فیروز حریرچی از امثال سائره محمدحسن آل یاسین است که از روی دو نسخه تصحیح کرده بود. مترجم ابتدا ابیات و در زیر هر بیت ترجمه فارسی آن را آورده است. همچنین در گزارش ابیات، امانت مضمون و عبارت و رسایی معنی تاحد امکان در نظر گرفته شده. شماره ابیات از شرح برقوقی دیوان متنبی ذکر شده و از شروح معتبر و معروف دیوان وی استفاده شده است. این ترجمه در سال 1356 شمسی در انتشارات سحر تهران به زیور طبع آراسته شد.

از آنجاکه در دوره عباسی زبان و فرهنگ ایرانی اندکی از هویت ازدست رفته خود را بازیافت، این عصر در تاریخ زبان و ادب پارسی مرحله‌ای مهم به شمار می‌آید. در همین زمان است که جنبش شعوبیه به اوج قدرت و فعالیت خود می‌رسد. شعوبیان، گاه با شمشیر و مبارزه رودررو، و گاه به وسیله قلم، در تلاش برای احیای شکوه تمدن ایران باستان و اثبات نبوغ ایرانی بودند. ایشان، اگر چه در هردو میدان اکثرا ناکام ماندند، سهمی بارز در نوزایی و احیای دوباره زبان، و فرهنگ پارسی پیش از اسلام داشتند. دراین میان، ابان بن عبد الحمید لاحقی، شاعر ایرانی الاصل عرب زبان، با به نظم درآوردن بسیاری از نوشته‌های مهم تاریخی ـ حماسی و اخلاقی ـ تربیتی مربوط به ایران پیش از اسلام، به زبان عربی، نقش مهمی در این جریان ایفا نموده است، کتاب‌هایی مانند کلیله و دمنه، سیره انوشیروان، کارنامه اردشیر، کتاب مزدک (مردک)، سندبادنامه و بلوهر و بوذاسف. در جستار پیش رو، نگارنده کوشیده، پس از نگاهی کوتاه به زندگی‌نامه و کارنامه هنری ابان، به انگیزه‌های اصلی وی در به نظم درآوردن این کتاب‌ها دست یابد. به نظر می‌رسد ابان، مانند ابن مقفع و بسیاری از ایران دوستان عصر عباسی، قصد داشته از راه این ترجمه ها خرد و فرهنگ ایران باستان را ـ هرچند در قالب زبان عربی ـ زنده نگاه دارد.