قرن چهارم را به خاطر پیشرفت و توسعه همه جانبه علمی، ادبی، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و هنری باید عصر سامانیان، نامید. سامانیان سومین و آخرین حکومت مقتدر و ایرانی الاصل بودند. بقای زبان و ادب فارسی مدیون این خاندان دانش دوست است. وجود امرا و وزرای دانشمند و دانش دوست سبب رشد و شکوفایی ادب فارسی در نظم و نثر شد. بخارا پایتخت این سلسله، یکی از مراکز علمی و فرهنگی آن دوره بوده و بسیاری از کتابهای منثور و منظوم متعلق به قرن چهارم و پنجم قمری در منطقه ماورالنهر تألیف شده است. از این رو آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان، بنیاد بین المللی باربد و بنیاد فرهنگ تاجیکستان به مناسبت هزار و صدمین سال تأسیس دولت سامانیان مقالات جمعی از نویسندگان تاجیک درباره خدمات این سلسله را گردآوری کرد. در این اثر موضوعاتی همچون تاریخ و اقتصادیات، فلسفه و علوم دین، علم، هنر و ادبیات این دوران مورد بررسی قرار گرفته است. این کتاب در سال 1377 در دوشنبه به چاپ رسیده است و سفیر ایران، سید رسول موسوی بر آن مقدمه نگاشته است.
این کتاب، پژوهشی است براساس شواهد مهرشناسی عصر ساسانی که به بررسی مهرهای مربوط به چهار "سپاهبد" در آن عصر اختصاص دارد. سپاهبد به معنای فرماندهی سپاه، منصبی نظامی بود که هریک در بخشی از قلمروی ساسانیان انجام وظیفه میکردند. بررسی این مهرها برای اواخر دورهی ساسانی اهمیت به سزایی دارد. تا زمان خسرو انوشیروان، ایران دارای منصبی به نام "ایران سپاهبد" بود که از زمان انوشیروان تشکیلاتی شامل چهار سپاهبد جای این منصب را گرفت. مهرهای بررسی شده در کتاب بیشتر گل مهرهایی است که کالاها را با آن ممهور میکردهاند. این مهرها نامهای سپاهبدان و عنوانهای دقیق قلمروهایی که به آنها واگذار شده بود و همچنین عناوین اندک نظامی را که تاکنون ناشناخته بوده در اختیار مینهد. در پایان کتاب تصاویری از مهرهای بررسی شده و مشخصات آنها آمده است.
این کتاب پاسخ به نیاز جامعه تاجیکان است که در حال گذار از دوران پوست اندازی و بحران میباشد. بعضی از مقالات کتاب به لحاظ شیوه تحقیق و استقصای منابع در زمره بهترین مقالاتی است که در این حوزه تحقیقی به رشته نگارش درآمده است. اما علت اصلی چاپ و نشر این مجموعه همدینی، همنژادی و سرنوشت مشترک مسلمانان ایران و ماوراء النهر است.