بعضی از تمثیلها و حکایات ادب فارسی تباری دیرینه دارند و شناخت و ردیابی منشأ و صورت اولیه آنها در منابع کهن میتواند ما را با بخشی اصیل از اهداف و رویکردهای تمثیل یا حکایت آشنا سازد؛ تمثیل مشهور «فیل و کوران» از این جمله است. در این نوشته ابتدا به نقل و نقد و روایتهای آشنا و گوناگون این تمثیل پرداخته شده و سپس - با توجه به قراین و ظواهر تمثیل - در حوزه منابع تاریخی و آیینی کهن به مأخذی مهم و مستند اشاره شده است. این مأخذ ازآنرو که به پیشینه دیرپای مراودات فرهنگی و تاریخی ایران مربوط است و همچنین با قرابتهای جغرافیایی و آیینی حوزه خراسان بزرگ سازگار است، میتواند مأخذی مهم و درخور توجه برای این تمثیل تلقی گردد.
سی فصل حضرت قطبالعارفین شیخ فریدالدین عطار نیشابوری با مقدمه و شرححال و تصحیح و مقابله با نسخ متعدده به اهتمام تقی حاتمی و خرج کتابخانه مرکزی به طبع رسید.
مثلها و تمثیلها از زمانهای بسیار قدیم وارد ادبیات فارسی یعنی نظم و نثر ادبی شده است. به طور کلی همه شاعران، حتی آنهایی که گمنام بودهاند، در شعرهای خود از مثلها و تمثیلها استفاده میکردند و آنها را در آثار خود به کار میبردند. در ادبیات فارسی و فارسیزبان دوره کلاسیک به مثلها و تمثیلهای بسیاری برخورد میکنیم که وارد ادبیات شده است. مثلها و تمثیلها از قرن شانزدهم میلادی به بعد در مجموعههای جداگانه جمعآوری و منتشر شده است. در این کتاب خالق کوراغلی مثلها و تمثیلهای فارسی را به روسی برگردانده و ناشر آنها را به دو زبان فارسی و روسی برای استفاده زبانآموزان روسی منتشر کرده است.
ترانههای عامیانه برای عامه فرهنگدوست، دوستداشتنی و زیبا و دلرباست؛ به همان دلربایی شعرهای آسمانی حافظ و سعدی و مولانا و به همان زیبایی آثار سهراب و فروغ و اخوان. اگر خوب نگریسته شود، این ترانهها، زبان دیرین دل و ادراک مردمان است. در این کتاب ابتدا کلیاتی درباره ترانههای کهن گفته شده و سپس در بخش دوم ویژگیهای ساختاری ترانههای جام از قبیل لهجه، قافیه، تکرار، آرایههای شعری و .... بررسی گردیده است. بخش سوم کتاب اختصاص به بررسی درونمایههای ترانههای جام دارد؛ از قبیل تحمیدیهها، دغدغهها، دلدادگی، اوصاف محبوب و ... .
شيخ احمد جام ژنده پيل (536-440 ﻫ. ق) و خاندان دانشي و با فضل و فرهنگ وي در ادبيات عرفاني و نظام خانقاهي و تصوف خراسان بزرگ ـ و بلکه ايران ـ از چهرههاي موثر و درخشان بودهاند. متاسفانه آثار متعدد عرفاني شيخ احمد و فرزندان و اعقاب وي هنوز براي عموم اهل تحقيق شناخته شده نيست و طبعا بسياري از جلوهها و ظرافتها و ارزشهاي ادبي، عرفاني و زواياي تاريخي و افقهاي انديشه ورزانه اين آثار ناشناخته مانده است. اين نوشته به معرفي اثري از آثار گمنام ولي ارزشمند اين خاندان ميپردازد: «حديقه الحقيقه» اثري از قطبالدين محمد بن مطهر بن احمد جام.