کتابخانه مجازی ادبیات

از زندگی و احوال درویش علی بوزجانی ( بوزجان از آبادی های کهن ناحیه جام به شمار می آید ) اطلاعات اندکی موجود است که حاصل اشارات کوتاه وی در تالیف کتاب روضة الریاحین به سال 929 قمری است. این کتاب از آثار برجسته شیخ جام پژوهی به شمار می رود و اطلاعات ارزشمندی در خصوص احوال، مقامات و کرامات شیخ جام و سیره و احوال اعقاب او ارائه می دهد. روضة الریاحین کوششی خانقاهی در ادامهٔ سیر مقامات نویسی برای شیخ جام به شمار می آید. اما نوجویی طرح و ساختار در بیان احوال و مقامات شیخ و نوآوری در ثبت اطلاعات شیخ و فرزندان وی این اثر را نسبت به آثار پیشین برجسته می سازد. کتاب پیش رو با مقدمه، تعلیقات و به کوشش حشمت مؤید در سال 1345 توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب در دسترس پژوهشگران و مشتاقان قرار گرفت.

يکي از حکايت‌هاي کتاب «حديقه» روايت جوانمردي مردي از صوفيه است. اين حکايت بيانگر يکي از اصول اساسي انديشه فتوت و آيين فتيان است. نويسنده در مقاله حاضر، درصدد کشف ماخذ اصلي اين حکايت برآمد و در طي اين جست وجو بر وي روشن شد که جز کتاب «حليه الاولياء» ابونعيم اصفهاني که به عنوان يکي از مآخذ کتاب ذکر شده، روايت فوق در ميان احاديث مروي از دو امام بزرگوار شيعه امام سجاد (ع) و امام محمدباقر (ع) موجود است و سلمي در کتاب «ذکر النسوه المتعبدات الصوفيات»، روايتي شبيه به آن را ذکر مي‌کند که احتمال مي‌رود از سرچشمه‌هاي اصلي اين حکايت باشد. ابوالحسن هجويري در «کشف المحجوب» و شهاب الدين عمر سهروردي در «عوارف المعارف» نيز به اين حکايت اشاره کرده‌اند. با توجه به اينکه در روايت سلمي، زن عارف قهرمان داستان است؛ بخشي با عنوان زنان و فتوت به مقاله حاضر افزوده شد تا جايگاه زنان در فتوت و زنان فتي نيز معرفي شوند.

ترانه‌های عامیانه برای عامه فرهنگ‌دوست، دوست‌داشتنی و زیبا و دلرباست؛ به همان دلربایی شعرهای آسمانی حافظ و سعدی و مولانا و به همان زیبایی آثار سهراب و فروغ و اخوان. اگر خوب نگریسته شود، این ترانه‌ها، زبان دیرین دل و ادراک مردمان است. در این کتاب ابتدا کلیاتی درباره ترانه‌های کهن گفته شده و سپس در بخش دوم ویژگی‌های ساختاری ترانه‌های جام از قبیل لهجه، قافیه، تکرار، آرایه‌های شعری و .... بررسی گردیده است. بخش سوم کتاب اختصاص به بررسی درون‌مایه‌های ترانه‌های جام دارد؛ از قبیل تحمیدیه‌ها، دغدغه‌ها، دلدادگی، اوصاف محبوب و ... .

نظامی شاعری طرفه کار و پیشرو است. ابتکار و خلاقیت شاعری نظامی در بسیاری از عرصه‌های زبانی و ادبی، شگفت و جریان ساز است. یکی از بدایع نظامی در گستره تحمیدیه سرایی، صدر نشانی کلام گرامی «بسم اله الرحمن الرحیم» در آغاز منظومه‌گران سنگ مخزن‌الاسرار است. طبعا این ابتکار نظامی نیز مورد توجه برخی از مقلدان و شاعران پس از وی بوده است. این نوشته، به طرح نخستین بیت مخزن‌الاسرار و تاثیر شگفت و پردامنه آن بر شاعران پس از نظامی پرداخته است.