«سفرنامه میرزا خانلرخان اعتصام الملک»، نوشته میرزا خانلرخان اعتصام الملک، به کوشش منوچهر محمودى گردآورى شده است. این کتاب، سفرنامه هاى میرزا خانلرخان( نایب اوَل) به لندن، عتبات، قائن و گزارش اطلاعات قائن است که به زبان فارسى نوشته شده است. از آن جایى که نویسنده این یادداشت ها را براى خود مى نوشته نه براى ارسال به جایى، حتى گزارش هایى را که از وضع طبس و قائن به تهران ارسال کرده، یادداشت نموده است. این سفرنامه از این جهت با دیگر سفرنامه هاى هم عصر خود، متفاوت است. اهمیت کتاب، به دلیل اطلاعاتى در مورد زمینه هاى اجتماعى، جغرافیایى، سیاسى و اوضاع قسمتى از ایران و تا حدودى انگلستان، عراق و روسیه در حدود صد سال پیش است. و اما ساختار کتاب؛ این سفرنامه داراى یک پیشگفتار و هفت فصل مى باشد که فصل ششم، فهرست اعلام اشخاص و فصل هفتم، فهرست اسامى جغرافیایى است. همچنین شامل یک صفحه غلط نامه، چند عکس و چند صفحه از نوشته هاى خانلرخان به خط خود او به عنوان نمونه، مى باشد. شیوه بیان مطالب کتاب از آنجایى که یک سفرنامه مى باشد، به صورت روز شمار و ذکر وقایع و امورى است که مولف آنها را مشاهده کرده است. این کتاب در سال 1351 با کوشش منوچهر محمدی چاپ شده است.
اسپاروی به تصور اینکه یکی از شاگردان مستعدش ممکن است روزی به مقام های عالی سیاسی در ایران دست باید از همان ابتدا به پرورش استعداد او در راستای منافع کشور خود میپردازد و سعی میکند به او بقبولاند که خیر و صلاح جهان به خیر و سعادت نژاد آنگلو ساکسن بستگی دارد. مؤلف از رسم “مداخل” در ایران، این عرف ناشایست عصر بی خبری به وضوح و اجمال سخن میگوید و زنجیره آن را از شاه تا رعیت بازگو میکند و وضع فروش مشاغل مهم دولتی را یکی از عوامل خرابی ملک و ملت میشمارد. اسپاروی از مشهوراتی که دیگر سیاحان شرح دادهاند، دوری گزیده و آنچه بیان نموده تا حد زیاد بدیع و تازه است. او تنها به شرح وقایع بسنده نمیکند بلکه با ایجاز پر معنی به تحلیل رویدادها میپردازد و برخلاف بعضی از سیاحان به تحسین شیوه زندگی و مشی زن ایرانی میپردازد و او را محور زندگی خانواده میداند که تنها امید و آرزوی خود را در خوشبختی خانوادهاش جستجو میکند. نقش چادر را در زندگی اجتماعی زن ایرانی واجد اهمیت بسیار دانسته و آن را ته بند اسارت، بلکه نشان آزادی و مجوزی برای ورود او و شرکت او در فعالیتهای اجتماعی میشمارد و به ذکر مثالهای چندی از شرکت زنان در اعتراض های اجتماعی میپردازد و از این طریق به تحسین زیبایی طبیعی فوق العاده زن ایرانی مینشیند.
کتاب مأموریت ادبی از خوانسار تا شیراز در اصل سفرنامه ای در زمینه دومین کنگره دبیران زبان و ادبیات فارسی کشور است که به مدت یک هفته در مرداد ماه سال 1347 و در شهر شیراز منعقد گردید. این سفرنامه که به قلم دکتر محمد حسین تسبیحی به نگارش درآمده، نخستین بار به مدت یک سال در روزنامه فردا و به صورت گفتارهایی مسلسل به چاپ رسید و در حقیقت این کتاب چاپ دوم مأموریت ادبی است. تسبیحی در سال 1347 از ریاست وقت ادارا آموزش و پرورش خوانسار جناب آقای حاج فضل الله ملکی مأموریت پیدا کرد که در این کنگره شرکت بنماید. ایشان که پس از یک سفر به تهران و گلپایگان موافقت ضمنی خود را اعلام نموده بود، سرانجام عازم این شهر گردید. ایشان در طی مسیر در شهرهایی چون شهرضا توقف نموده و توصیفات ادبی خوبی از این شهر ارائه کرده است. سپس به هر نقطه یا شهری نیز که می رسیده به توصیف آنجا پرداخته تا به شیراز رسید. وی نه تنها توصیف جامعی از چگونگی برگزاری کنگره و حتی سخنرانی های آن پرداخته، بلکه توصیفات زیبا و ادبی واری نیز از آثار مهم تاریخی و مذهبی این شهر چون آرامگاه حافظ و سعدی، شاهچراغ (ع)، تخت جمشید و ... ارائه کرده است. بدین سبب تهیه این کتاب و خواندن آن برای حتی شده پاره ای ساعت خالی از لطف نیست.