فرهنگ جهانگيري از منابعي است که در آن، ذيل برخي واژهها، ابياتي از رودکي براي شاهد، ضبط گرديده است، به همين سبب يکي از منابع ديوان بازيافته رودکي در تصحيح سعيد نفيسي و ديگران، همين فرهنگ جهانگيري است. اين فرهنگ همچنين به منزله يکي از نخستين کتابهايي است که در آن شعر قطران به نام رودکي ضبط شده است. محور اصلي و اساسي اين مقاله در زمينه بيتي منتسب به رودکي است که اين بيت در فرهنگها به نام رودکي در جايگاه شاهد معني «همانا و هرگز»، براي واژه «آرنگ» آمده است، حال آن که اين بيت، بيت دوم رباعياي از قطران تبريزي است که در آن بيت «از آنک (آن که)»، «آرنگ» خوانده شده و بيت نيز از رودکي دانسته شده است. قديميترين سند انتساب بيت مورد نظر به رودکي، فرهنگ جهانگيري است و هم آن است که اين بيت را در جايگاه شاهد معني «همانا» براي «آرنگ» آورده و فرهنگنويسان پس از وي نيز آن را بر اساس فرهنگ جهانگيري، وارد فرهنگ خود نمودهاند. همچنين در اين مقاله برخي ابيات و رباعيات منسوب به رودکي سمرقندي را در ديوان ديگر شاعران ادب فارسي بازجستهايم.
از شرح حال شاعر بزرگ تبریز حکیم قطران به علت بعد زمان و نبودن مدارک کافی اطلاع صحیحی در دست نداریم. از طرفی تاریخ آذربایجان هم از اوائل شیوع اسلام تا قرن سوم و چهارم هجری به قدری تاریک است که به هیچ وجه از سلاطین و حکمدارانی که در آن دوره در این سرزمین فرمانروایی داشته اند خبر مضبوطی در دست نیست که بتوانیم با مراجعه به آن تواریخ کمکی به روشن کردن شرح حال این شاعر بنمائیم. قطران از قصیده سرایان درجه اول فارسی است و بیشتر طرز شعرای خراسان را بکار برده اشعار او در زمان دولتشاه معروف بوده است قصائدش متین است و در فنون لفظی تجنیس و ترصیع و ذوقافیتین بکار برده و قصاید مصنوعه در تمثیل همین فنون ساخته نیز در وصف وقایع و فصول و مناظر استادی نشان داده است و از رشته های حکمت نیز ؟آگاه بوده که غالب نویسندگان او را حکیم می نویسند و بعضی او را امام الشعرا و فخرالشعرا نوشته اند و اشعار او در زمان خود در شهرهای عراق و خراسان اشتهار داشته و او را باستادی شناخته و نظیر فرخی می دانسته اند...
سخنوران آذربایجان (از قطران تا شهریار) اثر عزيز دولتآبادى، كتابى است به زبان فارسى از نوع تذكرههاى خاص، محلى و جديد كه به معرفى سخنوران و شاعران آذربايجان مىپردازد. اين اثر به هدف آشنايى با سخنوران اين خطه از سرزمين پهناور ايران اسلامى نگارش شده است. مقدمات نگارش اين كتاب از سال 1345ش با انتشار مقالاتى توسط مؤلف آغاز گرديده و كتاب براى بار نخست بين سالهاى 1355 تا 1357ش منتشر شده است.
در کتاب کشف الظنون اثر با عنوان تاج المصادر به رودکی سمرقندی نسبت داده شده است. از میان محققان معاصر، سعید نفیسی و محمد دبیرسیاقی و برخی دیگر، درباره صحت انتساب این کتاب به رودکی تردید کردهاند.در اینجا بحث ما مبنی بر دلایل رد انتساب تاجالمصادر به رودکی است. خلاصه دلایل نفیسی در رد این انتساب، مطابقت نداشتن نام و لقب و سال وفات مرلف این کتاب با رودکی است و در نهایت، اشتراک نام و نسب «جعفر» بین مؤلف تاج المصادر و رودکی.
به عقیده بسیاری از محققان، شعر کمتر شاعری به اندازه نظامی دچار تحریف و تصحیف شده است و علت عمده آن نیز توجه بیش از حد عموم مردم به خمسه اوست. در این تحقیق بیتی از اقبالنامه نظامی را براساس برخی منابع تاریخی تصحیح کردهایم. همچنین به تحلیل و بررسی یک تصحیف مهم در فرهنگهای فارسی پرداختهایم.