کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر شامل سه بخش است: بخش نخست: زندگینامه شعرای منتخب؛ بخش دوم: نمونه های اشعار آنان؛ بخش سوم: شرح و توضیح لغات و برخی از ابیات. کتاب شامل برگزیده اشعار رودکی سمرقندی، فرخی سیستانی، منوچهری دامغانی و کسایی مروزی است.

قاضی ابوالفرج قرشی اصفهانی ملقب به کاتب، مورخ و شاعر و نویسنده مشهور قرن سوم و چهارم هجری است. کتاب الاغانی دیوان هنر ترانه‌گویی و رامشگری است که در قرن ابوالفرج به قله کمال رسیده بود. جنس نغمه‌ها و لحن آنها و اصطلاحات موسیقی و نام بسیاری از سازها و افزارهای موسیقی و پرده‌ها و مقام‌های آن را ضبط کرده که بیشتر آنها فارسی است. اما این کتاب شامل چهل فصل در تراجم احوال شاعران و موسیقی‌دانان ایرانی‌تبار یا شیعی‌مذهب یا شاعرانی است که در تاریخ و ادب ایران مشهورند. در آغاز هر فصل مقدمه مختصری نوشته شده تا خواننده را در شناخت صاحب ترجمه کمک کند. قسمت‌های منتخب در ذیل عنوان‌هایی است که به تناسب هر موضوع نوشته و شماره‌گذاری شده است.

به عقیده بسیاری از محققان، شعر کمتر شاعری به اندازه نظامی دچار تحریف و تصحیف شده است و علت عمده آن نیز توجه بیش از حد عموم مردم به خمسه اوست. در این تحقیق بیتی از اقبال‌نامه نظامی را براساس برخی منابع تاریخی تصحیح کرده‌ایم. همچنین به تحلیل و بررسی یک تصحیف مهم در فرهنگ‌های فارسی پرداخته‌ایم.

یکی از اصلی‌ترین دلایل پیدایش فرهنگ‌های لغت، خصوصاً در شبه‌ قاره، شرح لغات و مشکلات دیوان‌های شاعران بوده است. به همسن سبب، در غالب این فرهنگ‌ها، ترکیبات شعری، بهره قابل ملاحضه‌ای را به خود اختصاص داده است. به دلایل گوناگون، شماری از فرهنگ‌ها در ضبط بسیاری از همین ترکبیات شعری مستخرج از اشعار قدما و گاهی هم عصرانشان نیز دچار تصحیف‌خوانی شده‌اند. گذشته از این مورد، فرهنگ‌نویسانی نظیر برهان تبریزی نیز که غالب لغات و ترکیبات فرهنگ‌های پیش از خود را یکسره وارد فرهنگ‌های خود کرده‌اند، در ضبط لغات مختلف دچار تصحف‌خوانی و اشتباه گردیده‌اند. در این مقاله بعضی کژخوانی‌ها و تصحیف‌خوانی‌های برهان قاطع در نقل ترکیبات و اصطلاحات فرهنگ جهانگیری را نشان داده و در عین حال صورت غلط برخی از ترکیبات جهانگیری را بر اساس برهان قاطع تصحیح کرده‌ایم.