آفرینش الهی دلیل حضور ما در جهان است. اما آیا بهراستی میدانیم از کجا آمدهایم؟ و زبهر چه آمدهایم؟ یا انجام کار چیست؟ دغدغه این چراییها در ذهن و زبان بسیاری موج میزند و پاسخ آنان حکایت از تلاشی است که برای تخفیف دلنگرانیهای بشری داشتهاند. عرفان ایرانی اسلامی در مواجهه با این سؤال مهم از منظر ویژهای آن را مورد بررسی قرار داده است. آفرینش و داستان آدم و حوا در آثار بسیاری از عرفای نامدار سدههای نخست تمدن اسلامی تا قرون بعد نظیر حلاج، ابن عربی، نسفی، عطار، سنایی، مولانا و دیگران به چشم میخورد. این مقاله بر آن است تا ایدههای برجسته عرفا پیرامون مسئله آفرینش، داستان خلقت آدم و حوا و موضوع ابلیس را مورد مداقه قرار دهد. اینکه آفرینش بر پایه محبت الهی بنا شده، موضوع عنایت حق به انسان، پایداری ابلیس در عشق و درهمآمیختگی موضوع ابلیس و اهریمن و در نهایت دیدگاه مولانا و اندیشه او در زمینه آفرینش انسان و ماجرای ابلیس از جمله نکاتی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.
یکی از مهمترین مباحث تاریخ، مسئله تمدن است؛ یعنی تحولات عمومی بشر به طرف تکامل فکری که انسان را از بربریت به سوی تمدن سوق داده است و بررسی اوضاع و احوال اقوام و ملل که در این تکامل فکری بشری رل مؤثری بازی کردهاند. در این کتاب به تاریخ تمدن پرداخته شده و مباحثی چون تمدن و مفهوم آن، آغاز آفرینش، نژادهای انسانی، ایجاد و پخش تمدن در جهان، پیدایش نژاد سامی، تمدنهای قدیم هند و چین، تمدن قوم یهود و ..... بررسی شده است.
این کتاب دربرگیرنده منتخبی است از بهترین غزلها و رباعیهای حضرت مولانا به همراه ترجمه و تفسیر برخی کلمات و اصطلاحات تصوف اسلامی که با نسخه دیوان کبیر مصحح شادروان فروزانفر مقابله و تکمیل شده است. در مقدمه مفصل کتاب درباره مولانا و شمس و حیات مولانا مطالبی ارائه شده است.